توضیح داستان فیلم Donnie Darko به زبان ساده

Manipulated Dead

«مردگان دست‌کاری‌شده» (MD) افرادی‌اند که در زمان حیات TU با گیرنده در ارتباطند اما به هر دلیل پیش از فروپاشی می‌میرند. این دسته هم به گیرنده کمک می‌کنند، با این تفاوت که آنها کاملا از آنچه قرار است رخ دهد آگاهند و توانایی‌های فراطبیعی همچون سفر در زمان دارند. فرانک (جیمز دووال) و گرچن (جنا مالون)، دو MD داستان دانی دارکو هستند. فرانک در واقع دوست‌پسر خواهر دانی است که پس از زیر گرفتن گرچن با ماشین به دست دانیِ عصبانی کشته می‌شود. فرانک پس از مرگ در زمان به عقب بازمی‌گردد تا دانی را در شب سقوط موتور جت روی اتاقش نجات داده و در طی ۲۸ روز با تشویق به کارهای مختلف مانند شکست لوله‌ی آب مدرسه و آتش زدن خانه جیم کانینگهام، او را در مسیر نجات دنیا قرار دهد. یکی از خواص MDها آن است که گیرنده را در تنگنا قرار می‌دهند تا مجبورش کنند مسئولیتش را انجام دهد. این تنگنا، «تله‌‌ی اطمینان» (Ensurance Trap) نام دارد. فرانک با ترغیب کردن دانی به شکستن لوله‌ی آب، مقدمات دوستی او با گرچن را در مسیر بازگشت به خانه رقم می‌زند. دانی رفته رفته عاشق گرچن می‌شود و مرگ او در تصادف با ماشین، دانی را در خشم و عذاب وجدان شدیدی قرار می‌دهد که به قتل فرانک ختم می‌شود. در نهایت دانی پی می‌برد که برای نجات جان گرچن و همچنین مادر و خواهرش در هواپیما و تبدیل نشدن به یک قاتل، باید مصنوع را به PU برگرداند.

دخالت‌های خدا

گاهی خودِ خدا یا نیروی حاکم بر دنیا دست به کار می‌شود تا گیرنده را در مسیرش راهنمایی کند. یک مثال آن، زمانی است که دانی در خانه‌اش حباب‌های کرم‌مانندی می‌بیند که مسیر حرکت اعضای خانواده‌اش در چند ثانیه بعد را مشخص می‌کنند. یکی از همین حباب‌ها دانی را به کمد پدرش هدایت می‌کند، جایی که سلاح او را پیدا کرده و در ادامه‌ی داستان با آن فرانک را می‌کشد. گیرنده از جانب کسانی که انتخابش می‌کنند، نیروهای فراطبیعی هم دریافت می‌کند. طبق توضیحات کتاب، گیرنده توانایی کنترل اجسام، احضار آب، آتش و قدرت بدنی غیرعادی را کسب می‌کند. به همین دلیل است که دانی می‌تواند لوله‌ی آب را شکسته و سپس تبر را درون سر مجسمه‌ی برنزی قرار دهد، یا خانه‌ی جیم کانینگهام را به آتش بکشد.

طبق توضیحات کتاب، گیرنده توانایی کنترل اجسام، احضار آب، آتش و قدرت بدنی غیرعادی را کسب می‌کند

دست‌کاری‌شدگان چگونه به دانی دارکو کمک می‌کنند؟

تمام دست‌کاری‌شدگان، حتی آنهایی که به نظر شخصیت‌های منفی هستند، به نحوی به دانی دارکو کمک می‌کنند. خانم پامروی، معلم زبان انگلیسی مدرسه‌ی میدلسکس، باعث می‌شود که گرچن در روز اول مدرسه کنار دانی بنشیند. او در آخرین روزش در مدرسه هم عبارت «Cellar Door» (به معنای «درِ زیرزمین») را روی تخته می‌نویسد و به دانی توضیح می‌دهد که این عبارت از نگاه یک زبان‌شناس معروف، زیباترین ترکیب زبان انگلیسی است. در اواخر فیلم، زمانی که دانی، گرچن و دوستانشان برای دیدن روبرتا اسپارو به خانه‌اش می‌روند، این عبارت به ذهن دانی می‌رسد و ناخودآگاه از در زیرزمین وارد می‌شود. همینجاست که دانی و گرچن با قلدرهای مدرسه درگیر می‌شوند تا وقایع مرگ گرچن و فرانک رقم بخورد. با همین استدلال می‌توان گفت علت حضور سث و ریکی (قلدرها) در زیرزمین خانه‌ی روبرتا اسپارو، ML بودنشان است؛ آنها باید در آن زمان آنجا باشند تا دانی در مسیر سرنوشتش قرار بگیرد.

آقای مانیتاف، معلم علوم مدرسه با دانی در رابطه با تئوری‌ کرم چاله، سفر در زمان و تغییر سرنوشت صحبت می‌کند تا ذهن او را برای پذیرش آنچه در حال رخ دادن است آماده کند. حتی کیتی پالمر، معلم ورزش اعصاب‌خرد کن مدرسه، پس از کشف فیلم‌های مستهجن جیم کانینگهام، سفرش با تیم رقص مدرسه را کنسل می‌کند تا در دادگاه از او دفاع کند. مادر دانی به همین دلیل ناچار می‌شود همراه با تیم رقص (که خواهر دانی هم عضو آن است) به سفر برود و گرفتار سانحه هوایی می‌شود تا دانی دلیل دیگری برای انجام ماموریتش داشته باشد.

توضیح پایان فیلم دانی دارکو

پایان‌بندی فیلم Donnie Darko یکی از مورد بحث‌ترین بخش‌های فیلم است که تئوری‌های زیادی برای توضیح آن مطرح شده و حالا که حدود ۲۰ سال از اکران فیلم می‌گذرد، هنوز نمی‌توان هیچکدام را به‌عنوان جواب قطعی قبول کرد. دانی پس از شلیک به فرانک در همان نقطه‌ای که زخمش را پیش‌تر دیده بود، بدن بی‌جان گرچن را برداشته و به خانه می‌رود. او بوسه‌ای بر صورت خواهر بزرگ‌ترش که خوابیده می‌زند و همراه با جسد گرچن سوار بر ماشین به همان نقطه‌ای می‌رود که فیلم در آن آغاز شده بود. ابری عجیب و سیاه شبیه به یک کرم چاله در حال شکل‌گیری در آسمان است؛ نشانه‌ای از فروپاشی قریب الوقوع TU و نابودی PU. در همین حین، مادر و خواهر دانی به همراه تیم رقص مدرسه سوار بر هواپیمایی هستند که از قضا نزدیک به کرم چاله است. دانیِ خندان که دیگر خوب می‌داند ماجرا از چه قرار است و چه کار باید بکند، از قدرتش استفاده می‌کند تا موتور جت هواپیمای مادرش را جدا کرده و به داخل کرم چاله پرتاب کند (اگرچه این بخش در فیلم نشان داده نمی‌شود). بدین ترتیب، دانی مصنوع یا معادلش در TU را به PU برمی‌گرداند تا جلوی فروپاشی فاجعه‌بار آن را بگیرد و تمام وقایع ۲۸ روز اخیر در TU را خنثی کند. با فروپاشی TU، عامل «زمان» که در PU ایستاده بود دوباره به جریان می‌افتد. دیگر خبری از MDها نیست، که یعنی فرانکی وجود ندارد که دانی را پیش از سقوط موتور جت در اتاقش نجات دهد. اینجاست که بزرگ‌ترین نقطه‌ی ابهام داستان فیلم Donnie Darko شکل می‌گیرد.

تجربه‌ی منحصر به‌فردی که دانی در دنیای مماس پشت‌سر گذاشته، پاسخ بسیاری از سوالات بنیادین زندگی را به او داده است

در پایان فیلم می‌بینیم که دانی در اتاقش قهقه‌زنان روی تخت دراز کشیده، انگار که یک خواب بسیار خنده‌دار دیده است. او دوباره به خواب می‌رود و لحظاتی بعد، همان موتور جتی که برای نجات دنیا از TU داخل پورتال فرستاده بود، روی سرش فرود می‌آید و مرگش را رقم می‌زند. سوال اینجاست که آیا دانی از اتفاقاتی که در TU افتاده خبر داشته و می‌دانسته که به‌زودی خواهد مرد یا خیر؟ کتاب TPOTT توضیح می‌دهد که پس از فروپاشی TU، دست‌کاری‌شدگان ممکن است خاطراتشان در دنیای TU را در قالب رویا ببینند و ناخودآگاه خاطراتی مبهم یا عذاب وجدان از آنچه رخ داده داشته باشند. به همین دلیل است که در پایان فیلم می‌بینیم افرادی که در TU با دانی در ارتباط بوده‌اند مانند دکتر تورمن (کاترین راس)، فرانک، خانم پامروی و آقای مانیتوف از خواب می‌پرند، گویی خوابی وحشتناک دیده‌اند. فرانک چشم راستش را که دانی در TU به آن شلیک کرده، پس از بیدار شدن از خواب با ترس لمس می‌کند و گرچن که در PU هرگز با دانی آشنا نشده بوده، برای مادرش دست تکان می‌دهد، گویی همدیگر را می‌شناسند. حتی جیم کانینگهام که در PU هرگز خانه‌اش آتش نمی‌گیرد تا رازش برملا شود، در اثر این عذاب وجدان خودکشی می‌کند. ولی کتاب چیزی درباره‌ی گیرنده نمی‌گوید. دانی در تمام طول فیلم با مسائلی چون پوچی زندگی، بلوغ، اختیار و طرد شدن توسط دیگران سر و کله می‌زند و خود به دکتر تورمن اعتراف می‌کند که از تنها بودن می‌ترسد. اما تجربه‌ی منحصر به‌فردی که در دنیای مماس پشت‌سر گذاشته، پاسخ بسیاری از سوالات بنیادین زندگی را به او داده است؛ اینکه او تنها نیست، همواره افرادی هستند که او را دوست داشته باشند، اینکه انسان در تعیین سرنوشتش مختار است و «تمام موجودات زنده‌ی روی زمین تنها می‌میرند»، اما اگر در زمان حیات اثر مثبتی بر جای گذاشته باشند و مرگشان بیهوده نبوده باشد، انگار هرگز نمرده‌اند. شاید علت خوشحالی دانی در پایان فیلم هم همین باشد. دانی در نامه‌اش به روبرتا اسپارو می‌گوید که آرزو می‌کند جواب‌ها در خواب به سراغش بیایند. او فارغ از آنکه می‌دانسته قرار است بمیرد یا خیر، به آرامش روانی رسیده بوده و می‌دانسته مردم حداقل در ناخودآگاهشان، به او به چشم یک قهرمان نگاه خواهند کرد. این موضوع شاید زیباترین نکته‌ی فیلم باشد.

ابهامات داستان دانی دارکو

برای آنکه همه چیز بیشتر با عقل جور در بیاید، باید تکلیف چند چیز مشخص شود. اول آن که فرانک به‌عنوان یک MD چگونه قادر بوده به عقب برگردد و دانی را نجات دهد، وقتی که هنوز نمرده بوده؟ برای پاسخ به این سوال باید دو پیش‌فرض داشته باشیم:

1. MDها همچون روح‌هایی‌اند که قادر به سفر به هر زمانی هستند، حتی به پیش از وقوع مرگشان. زمانی که فرانک به سراغ دانی می‌آید، نسخه‌ی زنده‌ی او به زندگی عادی‌اش مشغول است و همان نسخه‌ است که در پایان فیلم به دست دانی کشته می‌شود.
2. TUها در واقع یک لوپ زمانی هستند. این نکته‌ی بسیار مهمی است که سوالات زیادی را جواب می‌دهد. دانی در اولین سکانس فیلم در همان نقطه‌ای که در پایان فیلم جهان را نجات می‌دهد، وسط جاده از خواب بیدار می‌شود و به چیزی پوزخند می‌زند، انگار که از نکته مهمی خبر دارد. او یک بار زمان ملاقات با فرانک به همان چشم راستش که بعدتر به آن شلیک می‌کند، با چاقو ضربه می‌زند. همه‌ی این‌ها می‌تواند نشانه‌ی این باشد که دانی حداقل یک بار تمام این اتفاقات را تجربه کرده، اما در نهایت موفق به بازگرداندن مصنوع نشده است. با هر بار شکست دانی، زمان TU از اول شروع می‌شود، اما مطابق قانون TPOTT، دست‌کاری‌شدگان و احتمالا خود گیرنده خاطرات مبهی از لوپ‌های قبلی دارند. به همین دلیل است که آنها به هر قیمتی به گیرنده کمک می‌کنند. شاید حتی تعدادی از آنها به خوبی از آنچه در جریان است خبر داشته باشند و به هر نحوی به دانی کمک کنند. مثل زمانی که خانم پامروی بی‌دلیل عبارت Cellar Door را پیش از ترک مدرسه روی تخته می‌نویسد. این پیش‌فرض می‌تواند تناقض زمانی فرانک را هم حل کند. دانی حداقل در یک لوپ به هر طریقی به جز کمک فرانک، از سقوط جت جان سالم به در برده و در ادامه او را کشته است تا نسخه‌ی MD فرانک را خلق کند. لازم به ذکر است که اگر بنا باشد TU با هر بار شکست دانی از اول شروع شود، پس چرا اصلا خطری برای PU محسوب می‌شود؟ مگر TUها قرار نبود پس از چند هفته متلاشی شوند و دنیا را نابود کنند؟ پاسخ این سوال مشخص نیست و تنها توجیهی که می‌توان آورد آن است که گیرنده تعداد لوپ‌های محدودی برای نجات دنیا دارد.