چه شباهت‌هایی بین Dune و Star Wars وجود دارد؟

0/10

Dune و Star Wars | چه شباهت‌هایی بین این دو مجموعه وجود دارد؟

0/10 ۲ ۲۱ مهر ۱۳۹۹ مقالات جانبی (سینمایی) کپی لینک

زمان زیادی تا اکران فیلم Dune، یکی از مورد انتظارترین فیلم‌های سال، باقی نمانده و کم کم باید خود را آماده‌ی پذیرش فرنچایز جدیدی در سینما کنیم. منبع اقتباس فیلم Dune مجموعه رمان‌هایی به همین نام است که در سال ۱۹۶۵ به قلم فرانک هربرت (Frank Herbert) منتشر شد؛ رمان‌هایی که جورج لوکاس، خالق Star Wars، آن را یکی از مهم‌ترین منابع الهام ساخت فرنچایز محبوب خود نامیده است. از همین رو، در این مقاله قصد داریم تا با نگاهی دقیق به ارتباط دو فرنچایز بزرگ Star Wars و Dune، به بررسی چیزهایی بپردازیم که Star Wars به صورت مستقیم از Dune تاثیر گرفته و ببینیم که چطور جورج لوکاس توانسته یکی از هوشمندانه‌ترین الهامات تاریخ سینما را در Star Wars پیاده کند.

پس از گذشت چندین دهه از طوفان سه‌گانه‌ی نخست Star Wars در صنعت سینما، دیگر بعید است کسی با این فرنچایز محبوب آشنایی نداشته باشد و اگر حتی از آن نفرت هم داشته باشید، نمی‌توانید انکار کنید که دیگر استار وارز محبوب‌ترین و پر فروش‌ترین فرنچایز فرهنگ عامه (Pop Culture) در تاریخ است. از آغاز ماجراجویی لوک اسکای‌واکر در بیابان‌های تتویین، آثار زیادی بودند که تحت تاثیر استار وارز ساخته شدند و همیشه اثری از استار وارز در جای جای سینما و ژانر علمی-تخیلی دیده می‌شود؛ از Star Trek گرفته تا MCU، هر یک به نوعی در مسیر تاثیرگذاری از استار وارز قدم برداشتند و در آنان همیشه شاهد اشاراتی به این فرنچایز محبوب بوده‌ایم. اما این دلیل نمی‌شود خود Star Wars نیز به صورت کامل مستقل از هر نوع تاثیری بوده باشد و جورج لوکاس نیز به دفعات به الهام گرفتن از آثاری چون فیلم‌های آکیرا کوروساوا و دیگر تولیدات ادبی و سینمایی برای داستان خاندان اسکای‌واکر اشاره کرده است.

سری رمان‌های Dune که در ابتدا توسط فرانک هربرت منتشر و پس از مدتی توسط پسرش گسترش داده شد، یکی دیگر از مهم‌ترین منابع الهام سری فیلم‌های Star Wars محسوب می‌شود. این الهام‌گیری به قدری واضح است که فرانک هربرت پس از کسل‌کننده خواندن Star Wars: A New Hope در دهه‌ی هفتاد، جورج لوکاس را به دزدی از Dune متهم کرد و در مصاحبه‌ی خود با یکی از روزنامه‌های معروف زمان، اذعان کرد که خیلی جلوی خود را گرفته است تا از خالق استار وارز شکایت نکند؛ چرا که از نظر او، این تاثیرات سینمایی استار وارز که از رمان تل‌ماسه گرفته شده، بدون اجازه‌ی شخص فرانک هربرت استفاده شده بود. فرانک هربرت در سال ۱۹۸۶ دار فانی را وداع گفت، اما شاید اگر امروز زنده بود و این مقاله را می‌خواند بسیار خوشحال می‌شد! چرا؟ چون قرار است دست جورج لوکاس را رو کنیم و نگاهی به ۹ چیز که Star Wars از Dune الهام گرفته است، بیندازیم.

هشدار اسپویل! ادامه‌ی مقاله بخش‌های مهمی از سری فیلم‌های Star Wars را اسپویل خواهد کرد؛ پس اگر تا کنون به کهکشان خیلی، خیلی دور سفر نکردید، از خواندن ادامه‌ی مقاله پشیمان شوید!

۹. تتویین (Tatooine) و آراکیس (Arrakis)

اگر از طرفداران استار وارز هستید و چند ماه دیگر به تماشای Dune بنشینید، شاید اولین چیزی که متوجه آن شوید، شباهت زیاد سیاره‌های تتویین و آراکیس است. بعید است که از هشدار اسپویل ما جان سالم به‌در برده باشید و شناختی از تتویین نداشته باشید. تتویین سیاره‌ی بیابانی و خشکی است که حماسه‌ی اسکای‌واکر سری فیلم‌های Star War در آن آغاز و پایان یافت. از نگاه‌ لوک اسکای‌واکر به غروب تتویین تا نگاه ری اسکای‌واکر به فورس گوست‌های لوک و لیا در آخرین قسمت نه‌گانه‌ی حماسه‌ی اسکای‌واکر، ماجراجویی‌های زیادی در این سیاره‌ گذراندیم. تتویین جایی بود که هر سه پروتاگونیست سه‌گانه‌های استار وارز در آن نقش مهمی ایفا کردند و به نوعی خاطرات ما با داستان خاندان اسکای‌واکر را در قالب این سیاره به یکدیگر پیوند دادند. در طرف دیگر، در Dune نیز یکی از مهم‌ترین مکان‌هایی که هسته‌ی داستان در آن نقل می‌شود، آراکیس است؛ سیاره‌ی بیابانی و خشکی که شاید واضح‌ترین شباهت دنیای جنگ ستارگان و تلماسه است. در Dune، پاول آتریدس در این سیاره درگیر چالش‌های قومی می‌شود و عمده ماجراجویی ما در تلماسه، در سیاره‌ی آراکیس اتفاق خواهد افتاد. آراکیس از هر لحاظ دقیقا مانند تتویین است و نکته‌ی جالب اینجاست که در هر دو داستان، قهرمان از دل یک سیاره‌ی بیابانی ظهور خواهد کرد.

۸. اسپایس (Spice)

اسپایس یک ماده‌ی بسیار محبوب در استار وارز و دون محسوب می‌شود که البته گاهی نیز خطرناک خواهد بود. در کهکشان خیلی، خیلی دور، اسپایس یک داروی بسیار خطرناک است که در معادن کسل (Kessel) بسیار انبوه است و افراد زیادی برای رسیدن به آن کشته می‌شوند. اما در جهان شناخته شده‌ی تل‌ماسه، اسپایس مطلوب‌ترین و قوی‌ترین ماده‌‌ی دنیا است. اسپایس به مصرف‌کننده‌ی خود قابلیت‌های ویژه‌ی ذهنی و جسمی می‌دهد و از همین رو، به دست آوردن آن هدف اصلی بسیاری از شخصیت‌های داستان است. اسپایس در هر دو دنیای Star Wars و Dune مفهومی از یک ماده‌ی قوی و گران‌قیمت است.

۷. امپایر (The Empire) و ایمپریوم (The Imperium)

در سه‌گانه‌ی اصلی جنگ ستارگان، قسمت‌های چهارم، پنجم و ششم، کهکشان توسط امپراطوری شروری تحت عنوان امپایر (The Empire) حکمرانی می‌شود که در منشا آن شخصی به نام امپراطور پالپاتین حکومت می‌کند. در تلماسه نیز قضیه به اینصورت است و امپراطوری شروری با نام ایمپریوم (The Imperium) بر دنیا چیره شده است که در مرکز خود، رهبری به نام امپراطور دارد. هر دو داستان نیز درباره‌ی رویارویی قهرمانان داستان و امپراطوری‌های شرور دنیا است که در پایان شاهد سقوط آنان خواهیم بود. اگر هر شباهت دیگری را جورج لوکاس بتواند رد کند، بدون شک شباهت مفهوم امپراطوری در دنیای Star Wars و Dune را نمی‌تواند انکار کند و ندید بگیرد، چرا که از همان ابتدا تا پایان کار امپایر و ایمپریوم شاهد روایت داستانی هستیم که قطعا نشان از تاثیرپذیری زیاد جورج لوکاس از سری رمان‌های محبوب فرانک هربرت دارد.

۶. شن‌کش‌های بزرگ (Sandcrawlers)

همانطور که گفته شد، در استار وارز و دون با سیاره‌هایی بیابانی طرف هستیم که پروتاگونیست داستان در آن به سمت سرنوشت خود خواهد رفت. از طرفی نیز هرگاه نام بیابان به گوش می‌خورد، خود به خود به یاد ماسه و شن خواهیم افتاد؛ چیزهایی که فراوان در این دو سیاره دیده می‌شود. ما در جنگ ستارگان و تلماسه، شاهد ماشین‌های بسیار بزرگی با نام شن‌کش (Sandcrawler) هستیم که گاه به گاه در بین سکانس‌های فیلم نمایان می‌شوند. در Star Wars، موجوداتی با نام جاوا (Jawa) خود را صاحب آن کردند که به تازگی نیز آنان را در سریال The Mandalorian شاهد بودیم و در Dune، مردم آراکیس از آن برای استخراج چیزهایی با ارزش از قلب شن و ماسه‌های سیاره استفاده می‌کنند که از قضا دلیل اصلی جنگ و نبردهای قومی داستان هم همین مسئله است.

۵. پرنسس لیا (Leia) و پرنسس آلیا (Alia)

پرنسس لیا اورگانا اسکای‌واکر یکی از محبوب‌ترین شخصیت‌های فرنچایز جنگ ستارگان است. پرنسسی که با بازی «کری فیشر» مرحوم، برای همیشه در قلب ما، طرفداران استار وارز، جای خواهد داشت. پرنسس لیا، خواهر لوک اسکای‌واکر بود که برای شناسایی نشدن توسط پدرش، دارث ویدر، از برادرش دور شد و توسط یک جدای به فرزندخواندگی گرفته شد که در نهایت، در آخرین قسمت سه‌گانه‌ی اصلی Star Wars از این راز پرده برداشته شد و فهمیدیم که اسکای‌واکر دیگری نیز جز لوک وجود دارد. در ادامه‌ی داستان به دفعات شاهد ارتباط معنوی لوک و لیا به واسطه‌ی نیرو (The Force) بودیم و مشخص شد که هر دوی آنان از نوعی ارتباط ذهنی برخوردار هستند. این دقیقا اتفاقی است که برای پرنسس اصلی داستان در Dune نیز رخ می‌دهد. پرنسس آلیا، خواهر پاول آتریدس است که با او نوعی ارتباط ذهنی دارد و می‌تواند با برادرش یک رابطه‌ی روحی و معنوی قدرتمندی برقرار کند. هنوز مشخص نیست چه کسی نقش آلیا آتریدس را در فیلم Dune که امسال شاهد اکرانش خواهیم بود، بازی خواهد کرد، اما به دلیل مقایسه‌ی این دو پرنسس محبوب، ایفای چنین نقشی، بدون شک چالشی بزرگ برای بازیگرش خواهد بود که امیدواریم جای خود را در قلب طرفداران پیدا کند.

۴. جدای بندو (Jedi Bendu) و پرانا-بیندو (Prana-Bindu)

شاید این مورد، جالب‌ترین و مخفی‌ترین شباهتی باشد که برای شما نام می‌بریم. در اولین رونوشت‌های فیلمنامه‌ی سه‌گانه‌ی اصلی Star Wars، از شوالیه‌های کهکشان که اکنون با نام جدای شناخته می‌شوند، تحت عنوان Jedi Bendu نام برده شده بود. نام «بندو» پس از ویرایش نهایی از نام جدای کنار گذاشته شد تا کوتاه‌تر و مختصرتر شود تا بیشتر در ذهن طرفداران نقش ببندد که البته موفق نیز بوده است. اما بندو چیست و چگونه به اولین نسخه‌های استار وارز راه پیدا کرده بود؟ در Dune، متدی آموزشی وجود دارد که نام آن Prana-Bindu است. این متد به کسانی که چنین قابلیتی را فرا می‌گیرند، این ویژگی را می‌دهد تا با ویس ارتباط بیشتری بگیرند و کنترل اعصاب و جسم طرف مقابل را در سلطه خود دربیاورند. با بررسی این دو مفهوم، به شباهت زیاد آموزندگان Prana-Bindu و شوالیه‌های جدای پی می‌بریم که در نوع خود بسیار جالب است. در زبان سانسکریت، عبارت بیندو به نقطه‌ی آفرینش جهان و اتحاد آنان گفته می‌شود. شاید بتوان گفت دلیل حذف این عبارت از Jedi Bendu، شباهت بسیار زیاد آن به Prana-Bindu بوده است و جورج لوکاس برای دوری از هرگونه دردسری که فرانک هربرت می‌توانست برای او ایجاد کند، از آوردن همچین عبارتی در دنیای خود اجتناب کرده است.

۳. موجودات بیابان (Sandworms)

شباهت‌های دو سیاره‌ی تتویین و آراکیس تمامی ندارد و یکی دیگر از شباهت‌هایی که بین این دو مکان مهم هر دو فرنچایز وجود دارد، موجودات بیابانی درون آنان است. در Star Wars: Return of the Jedi، اپیزود ششم سری فیلم‌های حماسه‌ی اسکای‌واکر، شاهد موجودی مانند کرم خاکی بودیم که به نام سارلاک (Sarlacc) معروف است؛ سارلاکی که بوبا فت را به راحتی هر چه تمام یک لقمه کرد و رویای طرفداران این مندلوری را از بین برد. اما در Dune قضیه تا حدودی متفاوت است و در جای جای آراکیس، همیشه شاهد موجوداتی بیابانی که کرم‌های خاکی بسیار بزرگی هستند، خواهیم بود؛ کرم‌های خاکی ترسناکی که دنی ویلنوو، کارگردان فیلم مورد انتظار Dune، نزدیک به یک سال برای ساخت آنان در فیلم وقت گذاشته است که در اولین تریلر Dune نیز شاهد آنان بودیم. باید منتظر باشیم تا ببینیم این مقدار زمان زیادی که صرف به نمایش درآوردن این کرم‌های خاکی شده است، چه نتیجه‌ای به همراه خواهد داشت و دنی ویلنوویی که امتحان خود را در Blade Runner ۲۰۴۹ پس داده است، از پس به تصویر کشیدن عظمت موجودات محبوب فرانک هربرت برمی‌آید یا خیر.

۲. فورس (The Force) و ویس (The Voice)

فورس یک مفهوم انتزاعی در Star Wars است که کسانی که آشنایی چندانی با آن ندارند، آن را جادو می‌خوانند. اما در واقع، نیرو یا فورس یک میدان انرژی مرموز است که کل کهکشان را به یکدیگر متصل نگه داشته است. در آخرین سه‌گانه‌ی استار وارز مشخص شد که فورس در تمام موجودات زنده وجود دارد و تنها کسانی می‌توانند از قابلیت‌های آن استفاده کنند که به آن باور داشته باشند و تمرین کنند. فورس قابلیت‌های مختلفی همچون کنترل ذهن، جابه‌جایی اشیا بدون لمس آنان و … به استفاده‌کنندگانش می‌دهد و اغلب آن را در شوالیه‌هایی به نام جدای شاهد بودیم. اما در Dune نیز همچین مفهومی به چشم می‌خورد. اشخاصی در دنیای دون وجود دارند که تحت قابلیتی به نام ویس می‌توانند کارهای خارق‌العاده‌ای را انجام دهند. کسانی که از ویس بهره می‌برند، می‌توانند کنترل ذهن بقیه را در دست بگیرند و آنان را فریب دهند. ویس فرانک هربرت نیز مفهومی مانند فورس جورج لوکاس دارد که از قضا تبدیل به یکی از جذاب‌ترین الهامات محبوب‌ترین فرنچایز تاریخ نیز شده است.

۱. دارث ویدر (Darth Vader) و هارکونن (Harkonnen)

در استار وارز می‌بینیم که لوک و لیا اسکای‌واکر از اصل و نسب خود آگاه می‌شوند و پی می‌برند که فرزند دارث ویدر، یکی از سوپرویلن‌های معروف استار وارز، هستند. در دون نیز شاهد همچین افشایی هستیم و پاول و آلیا آتریدس، از اصل و نسب خود با خبر می‌شود و می‌فهمند که پدربزرگشان شخصی شرور به نام ولادمیر هارکونن (Vladimir Harkonnen) است. اصل و نسب یکی از مفاهیم مهم در سری فیلم‌های جنگ ستارگان محسوب می‌شود و به نظر می‌آید یکی از کلیدی‌ترین چیزهایی که جورج لوکاس از تلماسه‌ی فرانک هربرت تاثیر گرفته، همین مفهوم اصل و نسب است که در جای جای دنیای استار وارز، رد پای آن را شاهد هستیم.

شباهت‌های بسیار زیادی بین Star Wars و Dune وجود دارد و همان‌طور که گفته شد، تل‌ماسه را می‌توان تاثیرگذارترین اثر ادبیات علمی-تخیلی بر استار وارز دانست. ما در این مقاله به ۹ شباهت مهم هر دو فرنچایز بسنده کردیم تا پس از تماشای فیلم Dune کم کم به شباهت‌های دیگر این دو اثر بزرگ علمی-تخیلی پی ببرید. فیلم Dune به کارگردانی دنی ویلنوو، کارگردان آثار بزرگی چون Blade Runner ۲۰۴۹ و Arrival، در تاریخ ۱۸ دسامبر (۲۸ آذر) سال جاری اکران خواهد شد.