معرفی مستند برای پایان دادن به تمام جنگ‌ها: رابرت اوپنهایمر و بمب اتم

برگ برنده این مستند اما رویکردی است که برای کندوکاو در زندگی اوپنهایمر برگزیده و عامل برتری آن در مقایسه با مستندهای دیگر است. فیلمِ برای پایان دادن به تمام جنگ‌ها می‌کوشد که ریشه اعمال رابرت اوپنهایمر را در کودکی‌اش جست‌وجو کند. (برخلاف مستند مصیبت‌های اوپنهایمر (محصول شبکه PBS) که هرگز وارد عمق ماجرا نمی‌شود.)

بنابراین فیلم به سراغ گذشته تلخ و دلخراشی می‌رود که نابغه جوان قصه را آزرده کرد و تاثیر شگرفی بر رفتارها و روحیات او در بزرگسالی گذاشت. اوپنهایمر در خانواده‌ای آلمانی‌تبار متولد شد و فرزند پدرومادری یهودی بود که پیش از تولد او به آمریکا مهاجرت کرده بودند. پدرش معمولا در خانه حضور نداشت و مادرش هم با فرزندان خود به‌سردی رفتار می‌کرد.

فیلم از دریچه ذهن اوپنهایمر جوان به زندگی می‌نگرد و روزهایی را به تصویر می‌کشد که او اجازه نداشت با کودکان هم‌سن و سالش بازی کند. اما بی‌شک حادثه تکان‌دهنده و غم‌انگیزی که باعث تغییر نگاه اوپنهایمر به جهان و آدم‌ها شد، تنهایی شبانه‌اش در انبار یخ بود که احتمالا او را به انسانیت بدبین کرد و به فکر انتقام انداخت. شاید در آن شب سرد و بی‌انتها فهمید که جایی در دنیای دیگران ندارد و تا ابد بیگانه‌ای است در میان جمع.

بعدتر با صحنه‌ای در فیلم روبه‌رو می‌شویم که نمایانگر میل به انتقام در اوپنهایمر میانسال است. پیش از بمباران هیروشما، او با غرور خاصی قدم می‌زند و با حالت وصف‌ناپذیری زیر لب می‌گوید: «بیچاره اون بچه‌ها!» و سرانجام مشخص نمی‌شود که منظور رابرت اوپنهایمر از این حرف چیست. مصاحبه‌شوندگان معتقدند که احساس گناه بر قلب او سنگینی می‌کرد و از کشتار مردم بی‌گناهی که در هیروشیما و ناکازاکی سکونت داشتند، آزرده بود. اما حقیقت این است که اوپنهایمر هیچگاه – حتی در پایان عمر شصت ساله‌اش – اظهار پشیمانی نکرد و سخنی در انتقاد از بمباران کشور ژاپن به زبان نیاورد.

با این حال در جای جای فیلم گفته می‌شود که او تحت تاثیر این حادثه قرار گرفت و مصرانه تلاش کرد تا از گسترش بمب‌های مخرب‌تر جلوگیری کند. زیرا به گفته خودش: «حادثه هیروشیما زیان‌بارتر از چیزی بود که می‌بایست باشد.» برای همین است که بهترین صحنه فیلم در هنگام ملاقات اوپنهایمر با ترومن، رییس‌جمهور آمریکا، رخ می‌نماید. او در حالی که مقابل ترومن نشسته و طبق معول سیگاری بر لب دارد، صراحتاً به رییس‌جمهور می‌گوید که «دست‌هایم آلوده به خون است.» این جمله با تصویری از دستان اوپنهایمر همراه می‌شود که انفجار بمب را به یادش می‌آورد.