یادداشت: چطور پیکسار از اشعار مولانا در انیمیشن Soul استفاده کرده؟

عشق، مثل نوری راهنماست که هم هدایتگر ما از میان سرزمینِ تاریکی است و هم می‌تواند برای ما کمک‌رسان باشد تا به اسرار و رازهای دریای عدم دست پیدا کنیم. دریای عدم یا نیستی که در انیمیشن روح به زیبایی می‌بینیم، برای خودش تعریف درست و حسابی دارد. زندگیِ «جو» دستخوش تغییرات زیادی می‌شود و اگر به سه مرحله‌ی زندگیِ «جو» –قبل از مرگ، کما و پس از مرگ – نگاه کنیم، مصداق بارز این بیت از مولوی است:

مرده بُدم، زنده شدم، گریه بُدم، خنده شدم/ دولت عشق آمد و من دولت پاینده شدم

جو هم هر چند دیر اما بالاخره به سطحی از عشق حقیقی دست پیدا می‌کند

جو هم هر چند دیر اما بالاخره به سطحی از عشق حقیقی دست پیدا می‌کند؛ عشقی که بالاخره چشمِ واقعی‌اش را نسبت به دنیا باز می‌کند. عشقِ جو نه سانتی مانتال است و نه دروغین. او بالاخره فهمیده معنیِ دوست داشتن و زندگی چیست. شاید بپرسید چرا تنها از نگرش مولانا برای توصیف و تشریح مولفه‌ی عشق موجود در انیمیشن روح استفاده کردم؟ به این خاطر که این شاعر باور دارد که هر فردی توانایی درک عشق را ندارد. عشقِ واقعی و نه این عشق‌های سطحیِ زرد مثل یک مسیر پر پیچ و خمی است که شاید خیلی‌ از ما نتوانیم تا آخر عمرمان این مسیر را پیدا کنیم، چه برسد به این‌که تا انتهایش برویم. برای مثال سعدی باور دارد که عشق، داستانی است که بر هر سر بازاری هست. از دید سعدی هر آدمی حداقل یک مرتبه به این مهم دست پیدا می‌کند، اما این نگاه مولاناست که با نگرشِ نویسندگان سناریوی انیمیشن روح در یک امتداد قرار می‌گیرد، نه سعدی که باور دارد هر آدم به عشق می‌رسد؛ چه زود و چه دیر.

در انتها باید اشاره کنیم که مولانا عشق را در بالاترین سطح خود، بزرگترین راز و انگیزه‌ی زندگی می‌داند. منشا و مبدا جهان از دید مولوی چیزی نیست جز عشق. در انیمیشن روح نیز مبنا بر همین اساس استوار است و اگر جرقه‌ را از سناریوی انیمیشن برداریم، کل شالوده‌ی داستان از هم می‌پاشد. این‌که این همه اتفاق به صورت تمام و کمال حول محور یک ایده‌ی فانتزی و تخیلی می‌چرخد، جالب است و جالب‌تر آنکه مولوی قبلا به این مقوله در اشعارش پرداخته. با این حال چه چیزی در انتظار جو در آن سوی درِ نورانیِ موجود روی پل بود؟ همان‌طور که درکِ این موضوع برای جو و سایرین در جهان انیمیشن سخت بود، ما نیز فعلا نمی‌توانیم قضاوت کنیم. در واقع همان درکِ کلمه‌ی عشق نیز کار بسیار سختی است؛ چراکه خودِ مولانا در پاسخ به تعریف عشق می‌گوید:

پس چه باشد عشق؟ دریای عدم/ درشکسته عقل را آنجا قدم