در حال حاضر جدیدترین فیلم کریستوفر نولان یعنی Tenet روی پرده سینما اکران شده و توانسته موفقیتهایی را کسب کند اما همچنان این سوال مطرح است که آیا میتوانیم فیلم Inception را پیچیدهترین فیلم تاریخ سینما بدانیم؟
قبل از هر چیزی باید به این موضوع اشاره کرد که کریستوفر نولان تا به امروز که این یادداشت نوشته میشود و همانطور که در نقد و بررسی فیلم Tenet نیز اشاره کردهایم، نولان فیلم بدی نساخته و او آنقدر در زمینهی روایت، خلاقانه کار میکند که هر یک از فیلمهای نولان بدون استثنا توانسته طیف وسیعی از مخاطبین را به خود جلب کند. جذابیت کارهای نولان صرفا روی خلق یک قصه یا ایدههای منحصربهفردش نیست و قدرت این هنرمند را میتوانیم در سایر اجزای فیلم مثل میزانسن، تدوین و جلوههای بصری نیز به خوبی دیده و حتی حس کنیم. با این اوصاف میخواهیم دربارهی یک موضوع جذاب به بحث و گفتوگو بپردازیم که آیا قصه فیلم Inception پیچیدهترین فیلم تاریخ سینماست؟ در این مطلب قصد نداریم که به توضیح داستان فیلم Inception بپردازیم اما در صورت لزوم دربارهی بخشهایی از داستان حرف میزنیم و برخی از رویدادها را با یکدیگر کالبدشکافی میکنیم. بنابراین اگر هنوز موفق نشدهاید فیلم اینسپشن را تماشا کنید، از ادامهی مطالعه این یادداشت جدا خودداری کنید.
اگر خاطرتان باشد داستان فیلم Inception دربارهی فردی به اسم دام کاب (دی کاپریو) است که اسرار مردم را به راحتی و با استفاده از یک فناوری خاص، از ذهنشان استخراج میکند. درست زمانی که یک فرد به خواب فرو میرود، «دام» به همراه سایر همکارانش با ورود به دنیای خواب میتوانند به نوعی اطلاعات محرمانهی فرد را استخراج (بخوانید دزدی) کنند. ماجرای داستان از جایی شروع میشود که یک سرمایهگذار ژاپنی به اسم «سایتو» از کاب و تیمش میخواهد تا طی یک عملیات بسیار سخت، یک ایده را درون ذهن ناخودآگاه فردی به اسم «فیشر» بکارند. انگیزهی سایتو در این موضوع تعریف شده که کاشتِ این ایده توسط کاب و تیمش باعث میشود تا فیشر، کسبوکار و تجارت خانوادگی خود را نابود کند. اگر این عملیات به درستی انجام شود، سایتو عملا با حذف یکی از رقیبهای مهم خود میتواند فعالیتش را در زمینهی تجارت با خیال راحت ادامه دهد. از سمتی دیگر کاب نیز این تقاضا را قبول میکند چون سایتو به او قول داده تا اسمش را از لیست سیاه دولت آمریکا به یک نحو پاک کند؛ چراکه کاب و دوستانش رسما یک تبهکار به حساب میآیند و با روند کاریِ خود، موجب هرج و مرج و اختلال در امنیت ملی کشور آمریکا شدهاند.
در فیلم Inception انگیزهی تمامی شخصیتها به درستی تعریف میشود و بیننده نیز رفته رفته با کاب، به عنوان کاراکتر اصلیِ داستان ارتباط بیشتری برقرار میکند. دلیل اولی که فیلم تلقین به ظاهر پیچیده به نظر میرسد در این موضوع است که بینندهها اغلب در فهم انگیزهی شخصیتها در دنیای فیلم دچار مشکل میشوند. برای مثال شاید شما هم وقتی اولین مرتبه پای فیلم مینشینید از انگیزهی سایتو برای حذف تجارت خاندان فیشر، چیز چندان خاصی عایدتان نشود. مورد بعدی که باعث میشود فیلم، به ظاهر پیچیده به نظر برسد در لایههای مختلف داستانی است که با یک تدوین خاص به یکدیگر دوخته شدهاند. اگر الگوی ذهنیِ کارگردان را درست دنبال کنید، قصهی فیلم چندان چیز پیچیدهای برای شما نخواهد بود. به این معنا که میتوان قصه را برای فردی دیگر تعریف کرد، بدون آنکه نکتهای را جا بیندازید.
فیلم Inception زمانی پیچیده به نظر میرسد که بیننده نتواند لایههای داستانی را از هم متمایز کند. در فیلم از زبان شخصیتها میفهمیم که ساز و کار ورود به عالم خواب و سرقت ایدهها چگونه انجام میشود اما از آنجایی که ارائهی اطلاعاتِ تئوری به بیننده در ابتدای فیلم به صورت رگباری انجام میشود، مخاطب نمیتواند تمامی قوانین حاکم بر دنیای فیلم را در درجهی اول هضم و سپس در ذهن خود به خاطر بسپارد. حال این مورد را در کنار ناتوانی بیننده در شناسایی لایههای داستانی قرار دهید. به احتمال زیاد شما هم مثل من در مرتبه اولی که فیلم را تماشا کردهاید چیز خاصی دستگیرتان نشده و با بهت به تیتراژ پایانی زل زدهاید!
به تمامی موارد اشاره شده، لیست بلند بالای بازیگران ریز و درشت این پروژه را نیز اضافه کنید که هر کدام در این ماجرا، نقش مهمی را ایفا میکنند؛ از تام هاردی که در نقش یک جعلکننده هویت در قصه حضور دارد بگیرید تا ماریون کوتیار که در نقش همسر فوتشدهی کاب در این داستان جلوی دوربین ظاهر میشود. شناسایی و درک رفتار هر یک از شخصیتهای فیلم در کنار سایر موارد گفته شده باعث میشود تا فیلم Inception به شدت پیچیده به نظر برسد اما با این حال تماشای چنین اثری به شدت سرگرمکننده و جذاب است. سوال اینجاست چرا اکثر مخاطبهای فیلم و حتی طرفداران نولان چنین حسی را پس از تماشای فیلم برای بار اول پیدا میکنند و با این حال مجدد پای فیلم مینشینند تا سر از داستان به ظاهر پیچیدهاش در بیاورند؟ چه فعل و انفعالاتی در مغز این دسته از آدمها رخ میدهد؟
فیلم Inception زمانی پیچیده به نظر میرسد که بیننده نتواند لایههای داستانی را از هم متمایز کند
شاید ما این قدرت و آمادگی ذهنی را نداشته باشیم تا تمامی کنش و واکنشهای فیلم را نتوانیم در مرتبهی اول به درستی کنار هم قرار دهیم، اما بر اساس دیالوگهای بین شخصیتها و پی بردن به کلیتِ ماجرای تلخی که برای کاب رخ میدهد، به شدت برای ما مهم است که بفهمیم کاب چطور در این منجلاب گرفتار شده است. در درجهی بعدی علت سرگرمکننده بودن فیلمی مثل تلقین را میتوان در این موضوع خلاصه کرد که کریستوفر نولان رسما مخاطبش را قلقلک داده و حس کنجکاویاش را به شدت برمیانگیزد. در چرایی این موضوع میتوان اینگونه تحلیل کرد که این هنرمند خوشذوق، ایدههای منحصربهفرد و بکری را انتخاب میکند که هر کسی جرات ندارد حتی با وجود یک ایدهی خلاقانه و جدید، فرم روایی فیلمش را بهصورت چند لایه روی این ایده سوار کند. اینکه بالاخره شما پس از چند بار تماشا و صد البته مطالعهی تحلیل و موشکافی پایان فیلم Inception میتوانید ریز و بم قصهی فیلم را بدون نقص برای فردی دیگر تعریف کنید، نشان میدهد که داستان فیلم آنچنان هم پیچیده نیست. همانطور که قبلا هم اشاره شد، ما فقط به الگوی ذهنیِ کارگردان به راحتی دست پیدا نمیکنیم. این موضوع در جدیدترین فیلم کریستوفر نولان یعنی تنت (Tenet) و حتی یکی از قدیمیترین فیلمهای کریستوفر نولان یعنی ممنتو (Memento) نیز صدق میکند.
با تمام این تفاسیر، «پیچیدگی» یک صفت نسبی است که نمیتوان به این راحتی آن را به یک محصول نسبت دهیم. فیلم Inception پیچیده است چون بنا به دلایلی که گفتهایم در بار اول چندان قابل فهم نیست. در غیر این صورت شما با کمی تقلا این قدرت را پیدا میکنید که به تمام جوانب داستان اشراف صد در صدی داشته باشید. حتی طرفداران پروپاقرص آثار نولان توانستهاند پایان فیلم اینسپشن را به صورت کامل توضیح دهند چون هنوز عدهی زیادی از سینهفیلها با اینکه پایان فیلم به یکی از ماندگاترین صحنههای زندگیشان تبدیل شده، هنوز باور دارند که یک پایان باز را شاهد بودهاند. در صورتیکه بر اساس حلقهی ازدواج کاب میتوان فهمید که آیا کاب در پایان داستان، فرزندانش را واقعا در عالم خواب مجدد دیده یا در دنیای واقعی. در هر صورت فیلم Inception را چه پیچیدهترین فیلم تاریخ سینما بدانید و چه نه، این اثر همچنان یکی از بهترین فیلمهای معمایی تاریخ سینما است که توانسته علاوه بر جوایز متعدد، چهار جایزهی اسکار را نیز در زمان اکرانش به راحتی کسب کند.
نظر شما چیست؟ آیا قصهی فیلم Inception برای شما واقعا پیچیده است؟ نظر و دیدگاهتان را با ما به اشتراک بگذارید.
نظرات
دیدگاه خود را اشتراک گذارید