بررسی فیلم The Platform – پلتفرم

برای اینکه بتوانید از فیلم پلتفرم لذت ببرید، باید به عناصر موجود در این فیلم – از دیالوگ‌‌های شخصیت‌های داستان تا ابزار و لوازمی که در صحنه وجود دارد – نگاهی عمیق و نمادین داشته باشید؛ تنها در این صورت است که زیبایی این اثر و هوش سازندگان آن برایتان آشکار خواهد شد. فیلم پلتفرم، نمادی از جامعه‌ی بشری در قرن بیست و یکم است؛ جامعه‌ای که به دلیل اختلاف طبقاتی متاثر از سیاست‌های سرمایه‌داری و انزوای ناشی از حاکمیت تفکرات فردگرایانه (Individualism) بر آن، به زندانی عظیم تبدیل شده است. آن طور که «تریماگاسی»، هم‌سلولی قهرمان داستان می‌گوید: «زندانی‌های طبقات بالا به حرف‌های تو گوش نمی‌دهند، چون از تو بالاتر هستند و تو هم نباید با افراد طبقات پایین‌تر صحبت کنی، چون آن‌ها از تو پست‌تر هستند». نقد تند و تیز این فیلم به هنجارهای اجتماعی این روزهای ما، از همان ابتدای اثر شروع می‌شود و تا پایان آن نیز ادامه دارد. این فیلم سعی دارد تا با نگاهی بی‌طرفانه، از تمامی سطوح جامعه انتقاد کند؛ انتقاد از سیاستمداران و «مسئولینی» که مثل مدیران این زندان، از مردم برای تحقق اهداف و سیاست‌های خود استفاده می‌کنند یا مردمی که بدون توجه به درد و رنج دیگران، فقط به فکر پیشرفت خود و «رسیدن به طبقات بالاتر» هستند.

آنچه فیلم پلتفرم را به تجربه‌ای ارزشمند و به‌ یاد ماندنی تبدیل می‌کند، درک نمادها و استعاره‌هایی است که در دل این اثر قرار گرفته

نمادگرایی موجود در این اثر باعث شده تا پرداخت شخصیت‌های داستان هم بسیار عمیق و قابل تامل باشد. قهرمان اصلی این قصه یعنی گورنگ، نسخه‌ی امروزی یکی از قدیمی‌ترین قهرمانان ادبیات جهان یعنی «دن کیشوت» است. دن کیشوت نام قهرمان کتاب «میگل د سروانتس»، نویسنده‌ی اسپانیایی قرن ۱۶ میلادی است. او فردی اشراف‌زاده است که سعی دارد راه و رسم شوالیه‌ها را زنده کرده و شرافت را به جامعه بازگرداند. شباهت دن کیشوت و گورنگ فقط در اعمال و رفتار این دو شخصیت خلاصه نمی‌شود؛ حتی خصوصیات ظاهری مثل موهای ژولیده، چهره‌ی استخوانی و مدل ریش گورنگ هم به شدت شبیه به دن کیشوت است. طبق قانون فیلم، هر فرد می‌تواند یک وسیله را با خود به این زندان بیاورد و گورنگ هم یک جلد کتاب دن کیشوت را همراه دارد. شاید آوردن کتاب به یک زندان مخوف در ظاهر احمقانه به نظر برسد، اما همانطور که پیش از این اشاره کردیم، برای درک این اثر باید نگاهی نمادین به وقایع داستان داشته باشیم. این کتاب سر منشایی است بر تبدیل شدن گورنگ به قهرمانی همچون دن کیشوت. گورنگ با خواندن این کتاب، کم‌کم دگرگون شده و تصمیم می‌گیرد تا نسبت به وقایع اطراف خود بی‌تفاوت نباشد؛ درست مثل دن کیشوت که با خواندن داستان‌هایی در خصوص راه و رسم شوالیه‌ها، می‌خواهد مانند آن‌ها باشد. گورنگ و دن کیشوت هر دو به دنبال افتخار و شرافت هستند؛ یکی می‌خواهد راه و رسم شوالیه‌های نجیب را زنده کند و دیگری هم برای به دست آوردن یکی از مهم‌ترین افتخارات مردم امروز – یعنی کسب اعتبار علمی – پا به این زندان می‌گذارد. عمق پرداخت شخصیت‌های داستان را می‌توان از نام‌گذاری آن‌ها نیز متوجه شد. واژه‌ی گورنگ (Goreng) ریشه در زبان «اندونزیایی» دارد و می‌توان آن را «پخته» معنی کرد. این امر خود نشان‌دهنده‌ی مسیری است که قهرمان داستان باید در پیش بگیرد؛ مسیری که او را به فردی دانا و پخته تبدیل خواهد کرد. گورنگ درست مثل دن کیشوت، دچار تحولات گوناگونی می‌شود و تماشای این تحولات و سرنوشت او، بیننده را تحت تاثیر قرار خواهد داد. البته پرداخت شخصیت‌های این اثر در یک مورد کمی عجیب و غریب است.

یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین کاراکترهای این فیلم، زنی به نام «میهارو» است. عده‌ای باور دارند که او به دلیل از دست دادن فرزند خود در زندان دیوانه شده است؛ برخی هم او را بازیگری می‌دانند که بیش از اندازه در نقش خود فرو رفته و برای کسب شهرت پا به زندان گذاشته. در هر دو صورت، نمی‌توان جایگاه این شخصیت در دنیای فیلم را به درستی درک کرد. میهارو نمی‌تواند صرفا نقش یک قربانی را بازی کند؛ چون خودش هم برای رسیدن به اهدافی که دارد، جان سایر زندانی‌ها را می‌گیرد. اگر میهارو نماینده‌ی تمام زنانی است که در راه رسیدن به شهرت و قدرت، در دام امیال پلید افرادی مثل «هاروی واینِستِین» گرفتار می‌شوند، پس نباید دستان خودش به خون بی‌گناهان آلوده باشد. اگر هم این شخصیت واقعا به دنبال فرزند گم شده‌اش می‌گردد، چرا عده‌ای او را یک بازیگر بد اقبال می‌دانند؟ شخصیت میهارو و جایگاه او در ساختار این قصه، چندان دقیق کار نشده و همین امر، سوال‌هایی بی‌جواب در خصوص این کاراکتر و تصمیماتش را برای ما ایجاد می‌کند.