بررسی فیلم زهر مار

گذشته‌ی حاج حشمت در ۹۰ دقیقه‌ی فیلم به هیچ‌ وجه شفاف توضیح داده نمی‌شود. گویا کارگردان نیز به این قضیه باور و ایمان راسخی دارد که گذشته‌ی هر فرد چه بد، چه خوب مربوط به خودش است و گذشته‌ها، گذشته! این وسط تمام قضایا و بلایایی که بر سر حشمت نازل می‌شود،‌ دقیقا به همین گذشته گره می‌خورد. سیامک صفری در نقش «رهی» بنا به دلایل و انگیزه‌ی شخصی قصد تلکه کردن حشمت را دارد و ما این نکته را از همان سکانس دوم متوجه می‌شویم. بنابراین عدم پرداختِ گذشته‌ی حاج حشمت اصلا رویکرد خوبی برای فیلم‌ساز نبود. آن‌چه مسلم است «رهی» می‌توانسته نقش بهتر و قوی‌تری جلوی دوربین داشته باشد اما او پس از رفتار اولیه‌ی رهی در ابتدای ماجرا، یک بار برای همیشه تا سکانس پایانی فیلم، از رویارویی با مخاطب به‌واسطه‌ی لنز دوربین پنهان می‌شود.

اینکه بخش اعظم روایت داستانی بر دوش حشمت سنگینی می‌کند، خبر از نیت‌ جواد رضویان را می‌دهد که به صورت کاملا مستقیم و نه غیرمستقیم دلش می‌خواهد طرز فکر مخاطبش را نسبت به چهره‌ی این مداح تغییر دهد. فیلم‌ساز رسما بیان می‌کند که هر فردی که در سیستم سیاسی قرار می‌گیرد، باج‌خور و کثیف نیست و اگر فشاری روی آن فرد نباشد، از خدایش هم هست که از بند و بساط سیاسیون دوری کند. از آن‌جایی که کارگردان این حرف و مضمون را به صورت مستقیم به مخاطبش می‌زند، این مفهوم نه در ذهن مخاطب تاثیرگذار است و نه به درد کسی می‌خورد؛ چرا که علم روان‌شناسی ثابت کرده که شما هر چقدر مستقیم و بی‌پرده یک موضوعی را بخواهید به اجبار به کسی بفهمانید، فرد در برابر پذیرش آن موضوع مقاومت می‌کند و این مکانیسمِ دفاعی ذهنی، در تمامی ۹۰ دقیقه‌ی فیلم زهر مار در ذهنِ اکثر بیننده‌ها فعال است.

رضویان با فیلم زهر مار می‌خواسته دیدگاه دغدغه‌مندی را ارائه دهد که علاوه بر بیان مسئله، راه حلی نیز در چنته دارد. با این تفاسیر به موازات ساده بودن فیلم، رضویان اشتباهات ریز و درشتی برای کارگردانی فیلمش اتخاذ می‌کند که اکثر آن‌ها سهوی است. اگر او عامدانه این اشتباهاتش را انجام داده باشد، زهرمار به یک کپی‌ِ ناقصی از فیلم بی‌ارزش و ضعیفِ مسعود دهنمکی یعنی «شیدایی» تبدیل می‌شد.