تاریخچه شبکه‌های اجتماعی و روند رشد آنها | از Friendster تا توییتر و اینستاگرام

شبکه‌های اجتماعی قدمت زیادی ندارند و عمر آنها از دو سه دهه‌ فراتر نمی‌رود، اما روند رشد شبکه‌های اجتماعی که چطور خلق شدند و چگونه توانستند تعداد زیادی مخاطب را دنبال خود بکشانند، جالب است.

اگر به تاریخچه‌ی ظهور این شبکه‌ها نیز نگاهی بیندازیم شاید از دهه‌های ۸۰ و ۹۰ میلادی فراتر نرود که بولتن بورد سیستم (Bulletin Board System) به عنوان نخستین شبکه‌ی اجتماعی دنیا برای اشتراک گذاری اطلاعات متولد شد. این شبکه که با نام اختصاری BBS شناخته می‌شد، اولین انجمن مجازی لقب گرفت که محدودیت‌های بسیاری داشت.

بعد از آن سرویس CompuServe راه‌اندازی شد که بیشتر روی اهداف تجاری متمرکز بود و این امکان را برای کاربران فراهم کرد تا فایل‌ها، اخبار و رویداد‌ها را به اشتراک بگذارند.

اما نخستین وب‌سایت حرفه‌ای دنیا در سال ۱۹۹۵ توسط Beverly Hills Internet با نام سرویس هاستینگ جئوسیتیز (hostingGeocities) راه‌اندازی شد؛ این سرویس برای کاربران امکان ساخت وب‌سایت را فراهم می‌کرد.

سال ۱۹۹۷ سرویس SixDegrees امکان ساخت پروفایل و فهرست کردن دوستان را به کاربران داد.

در این میان نمی‌توان نقش AOL را به عنوان راهگشایی به سوی ظهور شبکه‌های اجتماعی نادیده گرفت. با استفاده از سرویس‌های این شرکت کاربران می‌توانستند انجمن‌های مختلفی راه‌اندازی کنند و امکان جستجوی محتوا و پروفایل اعضا فراهم شده بود تا کاربران تعامل راحت‌تری از جمع شدن دور هم در محیط مجازی داشته باشند.

اما سال ۲۰۰۳ شبکه اجتماعی Friendster تاسیس شد، این شبکه با هدف جمع آوری افرادی که علاقه‌های مشابهی به یک موضوع داشتند شروع به فعالیت کرد. در همین زمان لینکدین متولد شد و به جای جمع کردن افراد برای گفتگو و دوستیابی، در زمینه کسب و کار و برقراری ارتباط میان افراد متخصص در شغل‌های مختلف فعالیت خود را آغاز کرد.

بر این اساس تعداد مشترکان Friendster تا اواخر سال ۲۰۰۳ به بیش از ۴ میلیون نفر رسید و لینکدین توانست با ۱۲۰ هزار کاربر، جایگاه دوم را به خود اختصاص دهد.

در همان سال شبکه اجتماعی MySpace هم شروع به کار کرد و هدف از شکل‌گیری این شبکه، جذب جوانانی بود که به موسیقی، ویدئو و مطالب جذاب علاقه داشتند. مای‌اسپیس اگرچه شروع خوب و عملکرد قابل قبولی داشت و توانست مخاطبان زیادی را به خود جلب کند، اما تا سال ۲۰۰۸ نتوانست بیشتر فعالیت خود را ادامه دهد و اوج شکوفایی این شبکه اجتماعی بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۸ بود.

سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۵ شبکه Friendster تعداد کاربرانش به بیش از ۶ میلیون نفر رسید و اورکات هم که همان سال راه‌اندازی شده بود توانست تعداد مشترکانش را به حدود ۶ میلیون نفر برساند.

سال ۲۰۰۴ اما اتفاق بزرگی در بخش شبکه‌های اجتماعی افتاد و فیس‌بوک متولد شد. این شبکه فعالیت خود را با کمتر از ۸۰۰ هزار کاربر شروع کرد و فعالیت رسمی آن تقریبا از سال ۲۰۰۶ آغاز شد.

در سال ۲۰۰۴ رقابت بین Friendster، اورکات، فلیکر و مای‌اسپیس داغ بود و توانستند تعداد کاربران بیشتری نسبت به لینکدین جذب کنند. فلیکر در واقع یک سایت اشتراک‌گذاری تصویر و ویدئو، خدمات وب و جوامع آنلاین بود که توسط شرکت ludicorp در سال ۲۰۰۴ ایجاد شد و در سال ۲۰۰۵ توسط یاهو خریداری شد. این سایت به مرور به یک شبکه اجتماعی مبتنی بر عکس تبدیل شد.

سال ۲۰۰۵ یوتیوب هم پا به عرصه گذاشت و توانست در طول کمتر از یک سال جایگاه اول جدول شبکه‌های اجتماعی را با بیش از ۷۲ میلیون کاربر به خود اختصاص دهد. این شبکه اجتماعی توسط سه‌نفر از کارمندان شرکت PayPal با هدف به اشتراک‌گذاری ویدئو در میان کاربران راه‌اندازی شد و از آنجایی که در آن زمان کمتر شبکه‌ای امکانات به اشتراک‌گذاری رایگان ویدئو را در اختیار کاربران قرار می‌داد، شاهد موفقیت یوتیوب بودیم. مدتی بعد نیز گوگل یوتیوب را خریداری کرد.

در سال ۲۰۰۶ توییتر به عنوان یک شبکه اجتماعی و میکروبلاگینگ راه‌اندازی شد. کاربران توییتر قادر بودند مطالب خود را در قالب نوشتاری با ۱۴۰ کاراکتر با یکدیگر به اشتراک بگذارند، این پیام‌های کوچک که توییت نامیده می‌شوند در زمان بسیار کوتاهی محبوبیت بسیار زیادی پیدا کردند و این روز‌ها توییتر یکی از پرمخاطب‌ترین شبکه‌های اجتماعی در میان کاربران کشور‌های مختلف دنیا شناخته می‌شود.

سال ۲۰۰۷ هم با گرم شدن بازار شبکه‌های اجتماعی، سرویس تامبلر ارایه شد. این پلتفرم یک میکروبلاگینگ و وب‌گاه ارایه‌دهنده خدمات شبکه اجتماعی است که توسط شرکت تامبلر راه‌اندازی و اداره می‌شود. ویژگی اصلی تامبلر آسانی در استفاده و داشتن امکانات متفاوت برای کاربران خود بود تا بتوانند در قالب‌های مختلف، پست‌های کوتاه خود را منتشر کنند. این وبلاگ‌ها اصطلاحاً تامبلاگ نام دارند. کاربران می‌توانند وبلاگ دیگران را دنبال کنند مگر اینکه یک کاربر بلاگ خود را خصوصی کرده باشد.

سال ۲۰۰۷ یوتیوب توانست بیشتر از ۱۴۶میلیون کاربر را به خود جذب کند؛ تعداد کاربران مای اسپیس به حدود ۷۰ میلیون، فیس بوک ۲۹ میلیون، فلیکر و های۵ هر کدام حدود ۳۰ میلیون کاربر به خود جذب کردند . در این میان Friendster رفته رفته از تعداد کاربرانش کاسته شد، لینکدین با رشدی ثابت اما آهسته تعداد کاربرانش افزایش پیدا کرد و تا سال ۲۰۰۷ به بیش از ۲.۵ میلیون نفر کاربر دست یافت.

سال ۲۰۰۸، ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ برای یوتیوب و فیس‌بوک، اورکات، توییتر و لینکدین، سال‌های طلایی بود. در این سال‌ها یوتیوب کاربرانش را از ۳۰۰ میلیون به ۴۸۱ میلیون نفر رساند، فیس‌بوک از حدود ۹۰ میلیون، تعداد کاربرانش به ۴۸۱ میلیون نفر در سراسر دنیا رسید، اورکات حالا ۵۰ میلیون کاربر داشت و لینکدین از ۶.۵ میلیون نفر به ۱۹ میلیون کاربر دست یافته بود و توییتر از یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر، تعداد کاربرانش به بیش از ۴۰ میلیون افزایش یافت.

در طول این سال‌ها Friendster که توانسته بود حدود ۵۰ میلیون کاربر جذب کنند کم کم تعداد کاربرانش به نصف کاهش یافت و در سال ۲۰۱۰ از گردونه رقابت حذف شد.

اما گوگل سرویسی به نام گوگل باز (Google Buzz) طراحی کرد که یک شبکه اجتماعی و ابزاری برای تبادل پیام و اشتراک گذاری بود. این سرویس که از طریق پست الکترونیکی جی‌میل برای کاربران قابل دسترسی بود به سرعت توانست ۱۶۸ میلیون کاربر به خود جذب کند و در سال ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ تعداد کاربران این سرویس به ۱۷۰ میلیون نفر افزایش یافت.

مای اسپیس هم که در طول این سال‌ها توانسته بود به رقابت با شبکه‌های اجتماعی تازه بپردازد بالاخره در سال ۲۰۱۲ با وجود حدود ۶۶ میلیون کاربر، از دور رقابت کناره گیری کرد.

فلیکر تعداد کابرانش را تا سال ۲۰۱۳ به ۸۰ میلیون نفر رساند، اما با وجود شبکه‌های اجتماعی متنوع، محبوبیت خود را از دست داد.

سال‌های ۲۰۱۱ به بعد برای تامبلر را شاید بتوان سال‌های طلایی نامید. این وب‌سایت اجتماعی و میکروبلاگ توانست تعداد کاربرانش را هر سال با رشد ثابتی افزایش دهد و در میان چهار شبکه‌ی اجتماعی پرطرفدار دنیا قرار گیرد.

گوگل پلاس و وی‌چت سال ۲۰۱۲ متولد شدند و با رشد ثابت توانستند تعداد کاربرانشان را افزایش دهند.

اینستاگرام که سال ۲۰۱۰ پا به عرصه وجود گذاشته بود تا سال ۲۰۱۳ رشد اندکی داشت اما پس از سال‌ ۲۰۱۳ توانست هر سال با رشد دو برابری همراه شود و سال ۲۰۱۵ در میان پنج شبکه اجتماعی بزرگ دنیا قرار گیرد.

در این میان فیس‌بوک و یوتیوب بیشترین رشد را داشتند به طوری که در طول سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۷ تعداد کاربران فیس‌بوک از ۵۰۳ میلیون به بیش از یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون نفر افزایش یافت و یوتیوب تعداد کاربرانش را از ۵۰۰ میلیون به یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفر رساند.

سال ۲۰۱۷ شبکه اجتماعی ردیت که در سال ۲۰۰۵ تاسیس شده بود و یک وبگاه برای جمع‌آوری اخبار اجتماعی بود و امکان به اشتراک گذاری اخبار را در قالب لینک یا متن فراهم می‌کرد توانست در میان ۱۰ شبکه اجتماعی پرطرفدار قرار گیرد.

اسنپ چت نیز که یک اپلیکیشن پیام‌رسان چند رسانه‌ای بود تعداد کاربرانش را به ۲۴۰ میلیون نفر رساند.

اما سال ۲۰۱۸ به ترتیب فیس‌بوک با ۲ میلیارد و ۲۳۴ میلیون کاربر جایگاه نخست را در میان شبکه‌های اجتماعی به خود اختصاص داد.

یوتیوب با یک میلیارد و ۹۰۰ میلیون کاربر در جایگاه دوم قرار گرفت و اینستاگرام و وی‌چت به ترتیب با بیش از یک میلیارد نفر کاربر در رده‌ی سوم و چهارم جدول قرار گرفتند.

تامبلر تعداد کاربرانش را به ۶۲۴ میلیون نفر رساند، گوگل پلاس با ۴۳۰ میلیون کاربر و ردیت و توییتر به ترتیب با ۳۵۵ میلیون کاربر در رده هفتم و هشتم جدول قرار گرفتند.