نقد فیلم After Yang – پس از یانگ

این فیلمی‌ است که با ذات خودِ انسان سر و کار دارد، در همین راستا از زیاده‌روی در به کار گیریِ مولفه‌های ژانر علمی-تخیلی و پیچش‌های داستانیِ بیش از حد صرف نظر شده و نتیجه یک روایت خلاصه اما قوی، معقول و منطقی است. برای نمونه تماس‌های تصویریِ شخصیت‌ها صرفا با تغییر شدت نور و ابعاد قابِ تصویر نمایش داده می‌شود و حداقل از نظر بصری و برای تماشاگر، خبری از عناصر دیوانه‌‌واری مثل واقعیت افزوده یا از این دست موارد نیست؛ ظاهرا همه چیز طبیعی‌ست اما در لایه‌های عمیقِ داستان، ساختار زمان و آینده هم وجود دارد. در رابطه با چنین فیلمی این سوال مهم است که آیا فیلم‌برداریِ قوی و حجم انبوهی از احساس، فقط در مواجهه‌ با یک تماشاگر معمولی اثرگذار قلمداد می‌شود (یعنی در واقع آیا از احساس مخاطب سو استفاده شده) یا این‌که تماشاگر جدی هم قرار است از دیدن این فیلم سرمست و کیفور شود؟ هرچند اثر ناخودآگاه و گیرای واکاوی انسان، همیشه ملموس است و کار خود را می‌کند، اما مسئله‌ی خودآگاهیِ یک ربات و کنکاش مغز فلزیِ او، طبیعتا باید دور از احساس صورت گیرد؛ هنر کوگونادا دقیقا همین‌جاست، او فرهنگ و احساس را در هم آمیخته و عواطف شخصیت‌های درون داستان، یا حتی مخاطبان بیرون آن را پیرامون یانگ توسعه می‌دهد، طوری که دلتنگ او شویم؛ پس طبیعتا قصد فیلمساز، تقلب یا فریفتن حواس مخاطب نیست.

ارزشمندترین لحظات این فیلم سخنانی از خودآگاهی و وادی وجود یا عدم را در بر می‌گیرد و مهم‌ترینِ آن‌ها شاید همان اشاره‌ی یانگ به زندگی بعد از مرگ باشد

در جایی از فیلم پس از یانگ، بحث تضادهای متعدد زندگی، مثل سرما و گرما، روشنی و تاریکی، به مرز هستی‌شناسی می‌رسد و به مقوله‌ی هستی و نیستی تعمیم داده می‌شود؛ جدا از شکل‌گیری حالتی مالیخولیایی، رفتاری وسواسی در تدوین و حرکات دوربین و تکرار برخی دیالوگ‌ها، بازی جاستین مین به اوج اثرگذاری خود می‌رسد، واکنش‌هایش به اندازه‌ی زیادی طبیعی و قابل باور هستند. او در نمایش نقص و ناکارآمد شدن این ربات، دقیق و با ظرافت عمل می‌کند. گاه ممکن است چنین تصور شود که در حال تماشای یک مستند از رباتی به نام یانگ هستیم، انگار او هر لحظه ممکن است که متوجه دوربین و جریان فیلم‌برداری شود و دریابد که ناخودآگاه، محکوم به ایفای نقش در یک فیلم شده است‌! گاهی چنین افکار ترسناکی سراغ ما انسان‌ها هم می‌آیند و هوش را از سر می‌برند. یانگ خلق شده تا یادآور ارزش درک انسانی شود، در واقع او می‌تواند استعاره‌ای از انسان سردرگم باشد؛ در چنین حالتی سوگواری برای او، سوگواری برای خودمان است. از طرفی هم شخصیت ایدا (هیلی ریچاردسون) را داریم که پرسیده «کجای انسان بودن خوب است؟» ارزشمندترین لحظات این فیلم سخنانی از خودآگاهی و وادی وجود یا عدم را در بر می‌گیرد و مهم‌ترینِ آن‌ها شاید همان اشاره‌ی یانگ به زندگی بعد از مرگ باشد. (بدون نیستی، هستی معنادار نیست)

شاید پی‌رنگ و زمینه اصلی داستان چندان قوی به‌نظر نرسد، این قضیه در اصل به همان مرکزیت انسان در داستان بر می‌گردد و هر انسانی که نگاهی اجمالی به درون خود داسته باشد، این فیلم را آشنا و در عین حال غریب می‌یابد. زمزمه‌ی یک نوع منطق رئالیستی به گوش می‌خورد، این فیلم حاوی مکالماتی‌ست که اگرچه گاهی تکراری و بیهوده جلوه می‌کنند، اما به حدی از ارزشمندی دست یافته‌اند تا حداقل فکر تماشاگر را برای لحظاتی درگیر خود کنند. موسیقی و جلوه‌های صوتی به کار گرفته شده، همگی با متن اصلی داستان هم‌آوا هستند. سردیِ نور و در کل بی روح بودن، همیشه عاملی‌ست برای نمایش درنگ‌های متفکرانه، اگر سریال Tales from the Loop را تماشا کرده باشید، آنجا اثرِ چنین حالتی خیلی بهتر است؛ کوگونادا اما سعی کرده خلاقیت به خرج دهد و چنین اثری را به وسیله رنگ‌ها هم ممکن کند؛ در کل این کار به شکل قابل قبولی انجام گرفته است.