کشف سیاره نوزاد در حال شکل‌گیری به‌فاصله ۴۴۰ سال نوری از زمین

اخترشناسان ممکن است برای اولین‌بار موفق به رصد یک سیاره نوزاد در حال شکل‌گیری شده باشند که الگوهای پیچیده‌ای در گاز و غبار اطراف ستاره جوان میزبان خود ایجاد می‌کند.

با استفاده از تلسکوپ بزرگ VLT متعلق به رصدخانه جنوبی اروپا، اخترشناسان یک دیسک پیش‌سیاره‌ای با بازوهای مارپیچی برجسته را مشاهده کردند که نشانه‌های واضحی از یک سیاره در حال تکوین در نواحی داخلی آن دارد. این اولین‌بار است که اخترشناسان یک نامزد سیاره‌ای را درون یک دیسک مارپیچی شناسایی می‌کنند.

فرانچسکو مایو، پژوهشگر دکتری در دانشگاه فلورانس ایتالیا و نویسنده اصلی این مطالعه، می‌گوید: «ما هرگز شاهد شکل‌گیری زمین نخواهیم بود، اما اینجا، در اطراف یک ستاره جوان در ۴۴۰ سال نوری دورتر، ممکن است در حال تماشای زنده تولد یک سیاره باشیم.»

سیاره احتمالی در حال تکوین، در اطراف ستاره HD 135344B و درون یک دیسک پیش‌سیاره‌ای متشکل از گاز و غبار کشف شده است. این سیاره نوزاد که حدودا دو برابر مشتری جرم دارد، فاصله‌اش از ستاره میزبان تقریبا به اندازه فاصله نپتون از خورشید است. مشاهدات نشان می‌دهد که این سیاره در حال تغییر محیط اطراف خود در دیسک پیش‌سیاره‌ای است و به تدریج به یک سیاره کامل تبدیل می‌شود.

دیسک‌های پیش‌سیاره‌ای پیش‌تر نیز در اطراف ستاره‌های جوان دیگر دیده شده‌اند و اغلب الگوهای پیچیده‌ای مانند حلقه‌ها، شکاف‌ها یا مارپیچ‌ها را نمایش می‌دهند. اخترشناسان مدت‌هاست پیش‌بینی کرده‌اند که این ساختارها توسط سیاره‌های نوزاد ایجاد می‌شوند که با گردش به دور ستاره مادر، مواد اطراف را جمع‌آوری می‌کنند. اما تاکنون، آن‌ها موفق به رصد مستقیم یکی از این سیاره‌های مجسمه‌ساز نشده بودند.

آیا این سیاره نوزاد قبلا پنهان بود؟

در مورد دیسک ستاره HD 135344B، بازوهای مارپیچی پیش‌تر توسط تیمی دیگر با استفاده از ابزار SPHERE (تحقیق سیاره‌های فراخورشیدی با کنتراست بالا و طیف‌سنجی قطبی) روی تلسکوپ بزرگ VLT رصد شده بود. اما هیچ‌یک از مشاهدات قبلی این سامانه، شاهدی قطعی از یک سیاره در حال شکل‌گیری درون دیسک ارائه نکرده بودند.

اکنون، با داده‌های جدید از ابزار ERIS  که طیف‌نگار و تصویرگر با وضوح افزایش‌یافته دارد، روی VLT، پژوهشگران می‌گویند که ممکن است گمشده خود را یافته باشند. آن‌ها این سیاره احتمالی را دقیقا در پایه یکی از بازوهای مارپیچی دیسک شناسایی کردند، جایی‌که نظریه‌ها پیش‌بینی می‌کردند سیاره مسئول ایجاد چنین الگویی باید آنجا باشد.

مایو توضیح می‌دهد: «آنچه این کشف را به نقطه عطفی تبدیل می‌کند این است که برخلاف بسیاری از مشاهدات پیشین، ما این بار توانسته‌ایم سیگنال مستقیم سیاره پیش‌سیاره‌ای را شناسایی کنیم که هنوز به شدت درون دیسک مدفون است. این مشاهده سطح اطمینان بسیار بالاتری از وجود سیاره به ما می‌دهد، زیرا ما نور خود سیاره را می‌بینیم.»

به‌این ترتیب به‌نظر می‌رسد که این کشف می‌تواند پنجره‌ای جدید به درک چگونگی تولد سیاره‌ها در کیهان باشد.