آیا این بیابان دورافتاده بزرگ‌ترین آینه جهان است؟

بزرگ‌ترین دشت نمکی زمین سال‌هاست به‌عنوان «بزرگ‌ترین آینه طبیعی جهان» شناخته می‌شود، اما پژوهش تازه‌ای نشان می‌دهد واقعیت کمی پیچیده‌تر است.

حتی اگر نام سالار دو اویونی (Salar de Uyuni) را نشنیده باشید، به‌احتمال زیاد تصویری از آن دیده‌اید؛ بیابانی سفید و بی‌انتها در بولیوی در آمریکای جنوبی که در فصل بارندگی با لایه‌ای نازک از آب پوشیده می‌شود و سطح آن همچون آینه‌ای عظیم، آسمان را بازتاب می‌دهد. این منظره خیره‌کننده باعث شده بسیاری سالار دو اویونی را «بزرگ‌ترین آینه طبیعی جهان» بنامند. اما آیا واقعا چنین است؟

بررسی علمی یک افسانه طبیعی

برای نخستین بار، گروهی از دانشمندان تصمیم گرفتند این باور را به‌طور علمی بررسی کنند. پژوهشی که در ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۵ در مجله Nature Communications Earth & Environment منتشر شد، با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای، میزان بازتاب سطح سالار دو اویونی را مورد سنجش قرار داد.

هدایت این پژوهش را استفانو وینیودلی از موسسه بیوفیزیک شورای ملی تحقیقات ایتالیا بر عهده داشت. تیم او داده‌های به‌دست‌آمده از دو ماهواره Sentinel-3 متعلق به آژانس فضایی اروپا را تحلیل کرد. هر دو ماهواره به «ارتفاع‌سنج راداری» مجهز هستند؛ ابزاری که با ارسال پالس‌های راداری به سطح زمین و اندازه‌گیری زمان بازگشت آن، صافی و بازتاب سطح را مشخص می‌کند. هرچه سیگنال بازگشتی قوی‌تر باشد، سطح زمین بازتابنده‌تر است.

پژوهشگران بیش از ۳۹۰ هزار اندازه‌گیری ثبت‌شده بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۴ را بررسی کردند. در فوریه ۲۰۲۴، یعنی در اوج فصل بارندگی، گروه تحقیقاتی برای صحت‌سنجی داده‌های ماهواره‌ای وارد میدان شد. آن‌ها با ابزارهای نوری میزان صافی سطح آب را اندازه گرفتند و تصاویر ثبت‌شده با پهپادها نیز بازتاب خورشید بر سطح آب را به‌صورت بصری تأیید کرد.

نتیجه‌ای نه کاملا روشن، نه کاملا تار

بر اساس یافته‌ها، سطح سالار دو اویونی از دید راداری آینه‌ای یکدست نیست. به‌عبارت دیگر، بازتاب سطح آن در طول زمان و در نقاط مختلف تغییر می‌کند. این یعنی اگرچه در برخی شرایط، سطح دشت نمکی همانند آینه‌ای عظیم به‌نظر می‌رسد، اما این پدیده در همه‌جا و همواره برقرار نیست.

پژوهشگران می‌گویند آینه‌ای‌ترین حالت سالار دو اویونی درست پس از بارش‌های سنگین و پیش از تبخیر کامل آب رخ می‌دهد. به‌همین دلیل، بهترین زمان برای مشاهده این منظره منحصربه‌فرد اواخر ژانویه تا اوایل مارس است؛ یعنی زمانی که بارندگی‌های شدید و دمای خنک، سطحی کاملا صاف و بازتابنده ایجاد می‌کنند.

از آن‌جا که این پدیده تنها در شرایط خاص و در بخش‌هایی از دشت اتفاق می‌افتد، نمی‌توان آن را در هر زمان «بزرگ‌ترین آینه طبیعی جهان» نامید. بااین‌حال، جلوه خیره‌کننده‌اش همچنان سالار دو اویونی را به یکی از شگفت‌انگیزترین مناظر طبیعی زمین بدل کرده است.

بادهایی که قدرت شکستن آینه را ندارند

یکی از یافته‌های جالب این تحقیق آن است که باد تاثیر چندانی بر از بین رفتن اثر آینه‌ای ندارد. پژوهشگران معتقدند علت این موضوع، عمق بسیار کم آب است که اجازه شکل‌گیری موج را نمی‌دهد. همین ویژگی موجب می‌شود انعکاس آسمان و ابرها بدون کوچک‌ترین اعوجاج روی سطح دشت نقش ببندد.

تیم تحقیقاتی امیدوار است در مطالعات بعدی بتواند دقیق‌تر بررسی کند که چه عواملی باعث پدید آمدن این اثر خارق‌العاده می‌شوند و چرا سالار دو اویونی چنین ویژگی منحصربه‌فردی در میان چشم‌اندازهای طبیعی زمین دارد.

به این ترتیب، هرچند سالار دو اویونی از دید علمی شاید «بزرگ‌ترین آینه جهان» نباشد، اما بی‌تردید یکی از شگفتی‌های نادر سیاره ما است؛ جایی که آسمان و زمین برای لحظاتی در هم می‌آمیزند و مرز میان واقعیت و بازتاب محو می‌شود.