ماینکرافت - Minecraft - ماینکرفت

ماینکرافت | هر آنچه باید افراد تازه‌کار پیش از تجربه‌ی بازی Minecraft بدانند

نگاهی به موفق‎‌ترین بازی ویدیویی تاریخ

1%
  • 0/10
ماینکرافت | هر آنچه باید افراد تازه‌کار پیش از تجربه‌ی بازی Minecraft بدانند ۲ ۳۰ تیر ۱۴۰۰ مقالات جانبی (گیم) کپی لینک

ماینکرافت یکی از پدیده‌های دو دهه اخیر صنعت ویدیو گیم به شمار می‌رود؛ عنوانی که از ناکجاآباد ظاهر شد و تمامی توجه‌ها را به خود جلب کرد.

در حالی که گرافیک فنی بازی‌های ویدیویی با گذشت هر سال به واقعیت نزدیک‌تر می‌شد، یک بازی با گرافیکی پیکسلی موفق شد در مرکز توجه‌ها قرار گرفته و موفقیت‌های کم‌نظیری را برای ساندگان خود به ارمغان بیاورد: Minecraft. دلایل متعددی در موفقیت بازی مزبور دخیل بوده‌اند که از شاخص‌ترینشان می‌توان به آزادی عمل بسیار بالای کاربر حین تجربه آن اشاره کرد. کاربر بسته به مدی که هنگام آغاز بازی انتخاب می‌کند، قادر است ساختمانی کوچک یا یک شهر عظیم را بازسازی کند. طبیعتا، برای بازسازی شهری عظیم داخل بازی به حوصله زیادی نیاز است.

اگر بخواهیم سخت‌گیری را کنار بگذاریم، می‌توان گفت ماینکرافت توسط مارکوس پیرسون در اوقات فراغتش ساخته شد. وقتی برنامه‌نویس سوئدی کار روی پروژه شخصی‌اش را شروع کرد، بدون شک ذره‌ای احتمال نمی‌داد بازی‌اش بتواند فراتر از بازی‌های چند صد میلیون دلاری عمل کند. طبق آمارهای رسمی، این بازی هم اکنون بیش از ۲۰۰ میلیون نسخه در سراسر جهان فروخته که رقم بی‌نظیری در صنعت ویدیو گیم به شمار می‌رود. به این موارد باید جوایز متعدد مانند «بهترین بازی مستقل» از مراسم Spike Video Game Awards و «اعتیادآورترین بازی» از مراسم 2015 Kids’ Choice Awards را هم اضافه کرد.

موفقیت‌های ماینکرافت تنها در میزان فروش، تعداد بالای کاربران فعال یا دریافت جوایز معتبر خلاصه نمی‌شود. این عنوان ساختار بازی‌های ویدیویی را تغییر داد. در بازی‌های قدیمی بحث برد و باخت مطرح بود اما چنین چیزی برای محصول استودیو موجانگ صادق نیست. کاربر بدون اینکه مجبور شود برای رسیدن به هدف خاصی تلاش کند، قادر است هر کاری که می‌خواهد را انجام دهد. همچنین ویدیوهایی که امروزه تحت عنوان Let’s Play ضبط و در وبسایت‌های مختلف از جمله یوتیوب منتشر می‌شوند، ریشه در ماینکرافت دارند. علاوه بر این، نباید از نقش بازی مزبور در کنار هم آوردن آدم‌ها غافل شد. بسیاری از کودکانی که به دلایل مختلف قادر به برقراری ارتباط و یافتن دوست نبودند، به واسطه بازی توانستند به چنین هدفی دست یابند.

در ادامه قصد داریم نگاهی کلی به موفق‌ترین بازی ویدیویی تاریخ بیاندازیم.

ماینکرافت
مارکوس پیرسون خالق ماینکرافت

فهرست مطالب

سازنده بازی ماینکرافت

موجنگ (Mojang)، یک استودیوی سوئدی است که توسط مارکوس پیرسون در سال ۲۰۰۹ میلادی تاسیس شد. او با تجربه بازی‌های مختلفی از جمله The Bard’s Tale روی کنسول کمادور 128 از سنین کودکی به بازی‌های ویدیویی علاقه پیدا کرد. همین اتفاق باعث شد در حالی که تنها هشت سال سن داشت، به کمک خواهر خود با برنامه‌نویسی آشنا شود. از آن‌جایی که در مدرسه هیچ دوستی نداشت، ساعات آزادش را به تجربه بازی‌های ویدیویی و برنامه‌نویسی اختصاص می‌داد.

پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه به عنوان برنامه‌نویس وب به فعالیت مشغول شد تا اینکه Wurm Online را با یکی از همکلاسی‌های دانشگاهش به نام رولف جانسون خلق کرد. آن‌ها حین توسعه بازی از نام Mojang Specifications برای تیم خود استفاده کردند. نخستین بازی ویدیویی آن‌ها با گذشت مدتی به سوددهی رسید. با اینحال، پیرسون از پروژه جدا شد. او می‌خواست در آینده از نام Mojang Specifications استفاده کند. از همین رو، جانسون نام تیم را به Onetoofree AB تغییر داد.

مارکوس پیرسون در مه سال ۲۰۰۹ میلادی ساخت کلون Infiniminer را آغاز کرد و مدتی بعد در دسترس علاقه‌مندان قرار داد. کاربر در Infiniminer کنترل یک معدنچی را در دست گرفته و باید در معادنی که به صورت خودکار و در لحظه ساخته می‌شوند، دنبال مواد معدنی بگردد. پیرسون برای ساخت محصول جدیدش از انجین گرافیکی و فایل‌هایی که از پروژه‌های قبلی در اختیار داشت استفاده کرد تا نسخه‌ی آلفای بازی‌اش آماده شود؛ محصولی که نسخه‌ی کاملش امروزه با نام ماینکرافت شناخته می‌شود. نسخه تجاری بازی در ژوئن همان سال وارد بازار شد. در ضمن، پیرسون از نام Mojang Specifications برای معرفی سازنده استفاده کرد.

Minecraft در کمتر از یک ماه به سودآوری رسید. با ادامه داشتن این روند، مارکوس پیرسون در مه سال ۲۰۱۰ میلادی از شغل ثابت خود اسعفا داد تا زمان بیشتری را به محصولش اختصاص دهد. او بازیش را از طریق وب سایت می‌فروخت. در نتیجه، تمام سود حاصل از فروش به خودش تعلق می‌گرفت. با افزایش فروش بازی، اکانتش در وب سایت PayPal بسته شد. کارمندان وب سایت به کلاهبرداری توسط پیرسون مشکوک شده بودند؛ زیرا حجم فروش بالا بود.

خالق ماینکرافت در سپتامبر ۲۰۱۰ میلادی به واشنگتن رفت و در کلاس‌های آموزشی ولو حاضر شد و همانجا با گیب نیوول ملاقلات کرد. او پیشنهاد کار در شرکت را نپذیرفت. سپس با یکی از همکاران قدیمی خود در King.Com به نام جیکوب پورسر ارتباط برقرار کرد تا بتواند Mojang Specifications را به یک کسب و کار رسمی تبدیل کند. پورسر پیشنهاد را به بدون معطلی پذیرفت و از کار دائمی‌اش استعفا داد.

مارکوس پیرسون برای اینکه بتواند مدیریت کار را به نحوه بهتری انجام دهد، کارل منه را به عنوان مدیرعامل استخدام کرد. از دیگر استخدام‌هایی که اوایل جدی شدن کار روی ماینکرافت رخ داد می‌توان به مارکوس تویونن و جینز برگنستن اشاره کرد که به ترتیب عناوین کارگردان هنری و برنامه‌نویس ارشد را به دوش گرفتند.

ماینکرافت در ژانویه ۲۰۱۱ میلادی به یک میلیون کاربر رسید و با گذشت تنها شش ماه از دستیابی به چنین رکوردی، توانست این رقم را به ۱۰ میلیون نفر افزایش دهد. از نتایج دستیابی به چنین موفقیت‌هایی، می‌توان به توسعه نسخه‌های موبایلی اشاره کرد. استودیو در همین حین وظیفه‌ی نشر بازی‌های مستقل را بر عهده گرفتند. که برای مثال می‌توان Cobalt اشاره کرد. در ضمن، مدیران استودیو معتقد بودند مستقل بودنشان یکی از اصلی‌ترین دلایل موفقیت ماینکرافت است. از همین رو، هر گونه پیشنهاد سرمایه‌گذاری یا فروش سهام را نمی‌پذیرفتند.

مارکوس پیرسون دیگر توانایی تحمل حجم بالای کار در استودیو را نداشت. از همین رو، در ژوئن سال ۲۰۱۴ در توییتر خود پرسید آیا کسی حاضر به خریدن سهام او هست یا خیر. با گذشت مدت کوتاهی، نام‌های بزرگ از جمله مایکروسافت،  الکترونیک آرتز و بلیزارد اینترتینمنت تمایل نشان دادند. از آن‌جایی که ردموندی‌ها قبلا با موجانگ همکاری داشتند، به عنوان خریدار انتخاب شد. این خرید سرانجام با مبلغ ۲ میلیارد و ۵۰۰ هزار دلار نهایی شد تا استودیوی سوئدی به یکی از زیرمجموعه‌های ایکس‌باکس تبدیل شود.

موجانگ طی سال‌‌های اخیر جدا از ماینکرافت روی محصولات مختفی کار کرده که برای مثال می‌توان به Minecraft Dungeons اشاره کرد. در ضمن، نام استودیو در سال ۲۰۲۰ از Mojang Specifications به Mojang Studios تغییر یافت.

نگاهی به روند تولید بازی ماینکرافت

مارکوس پیرسون قبل از اینکه استودیوی خود را تاسیس کند، در شرکت King (خالق Candy Crush) مشغول به کار بود. او در آنجا زبان‌های مختلف برنامه‌نویسی را یاد کرد و از آن‌ها برای توسعه نسخه اولیه بازی‌هایش در وقت‌های آزاد استفاده می‌کرد. او همچنین به صورت مرتب در فروم گیمینگ TIGSource فعالیت داشت که برای توسعه‌دهندگان مستقل بازی‌های ویدیویی ساخته شده است.

یکی از پروژه‌های شخصی مارکوس پیرسون RubyDung نام داشت که ایده‌اش را از یک بازی شبیه‌سازی ساخت‌وساز و مدیریت به نام Dwarf Fortress الهام گرفته بود. البته RubyDung در آن زمان مانند RollerCoaster Tycoon دوربینی ایزومتریک و محیطی سه بعدی داشت. پس از مدتی، تحت تاثیر Dungeon Keeper تصمیم گرفت دوربین اول شخص را به بازی خود اضافه کند اما منصرف شد. او گمان می‌کرد گرافیک پیکسلی بازی چندان برای چنین دوربینی مناسب نیست.

تجربه Infiniminer باعث شکل‌گیری ایده‌های جدیدی در ذهن مارکوس پیرسون شدند. از نتایج این اتفاق می‌توان به بازگشت دوربین اول شخص اشاره کرد. پیرسون طی یک هفته برنامه‌نویسی اصلی بازی را به اتمام رساند و سپس در مه ۲۰۰۹ و از طریق فروم‌های TIGSource ماینکرافت را منتشر کرد. او سپس به رفع مشکلات و تغییر بخش‌های مختلف بر اساس بازخوردهای دریافتی پرداخت. پیرسون به مدت یک سال به آپدیت سیستم‌های مختلف ادامه داد.

Minecraft در دسامبر ۲۰۱۰ وارد فاز بتا شد. مارکوس پیرسون در آن زمان به خریداران اطمینان خاطر داد تمامی آپدیت‌های حاوی رفع باگ‌ها و محتویات جدید رایگان خواهند بود. در همین حین، روند استخدام افراد جدید توسط پیرسون ادامه یافت و تا موجانگ شکل و شمای رسمی‌تری به خود بگیرد. این استودیو نهایتا نسخه کامل را در نوامبر سال ۲۰۱۱ به بازار فرستاد.

گیم‌پلی Minecraft

ماینکرافت، یک بازی سندباکس سه بعدی بوده و مطابق انتظار، هیچ هدف مشخصی در آن وجود نداشته و کاربر حین تجربه‌اش از آزادی عمل کاملی برخوردار است. با این حال، سیستم اچیومنت و تروفی برای آن در نظر گرفته شده تا کاربر بتواند با انجام اقداماتی خاص به پاداش دست یابد.

Minecraft به صورت پیش فرض از دوربین اول شخص بهره می‌برد اما کاربران می‌توانند از طریق بخش تنظیمات حالت دوربین را از اول شخص به سوم شخص تغییر دهند. جهان بازی از اشیایی سه بُعدی و مکعبی شکل تشکیل شده است. این اشیا دارای رنگ‌های مختلفی هستند که هر کدام نشانگر یک چیز خاص هستند؛ برای مثال، مکعب‌های سبز قهوه‌ای نشانگر چوب هستند یا مکعب‌های سبز برای نمایش انواع مختف گیاهان مورد استفاده قرار می‌گیرند. اساس اصلی گیم‌پلی بر پایه برداشتن معکب‌های مختلف، روی هم قراردادنشان و ایجاد سازه‌های مختلف استوار شده است. علاوه بر مکعب‌ها، یک ماده دیگر به نام رداستون در ماینکرافت وجود دارد که کاربر می‌تواند با جمع‌آوریشان دستگاه‌های مکانیکی ساده بسازد. کاربر قادر است با ترکیب دستگاه‌های ساده سیستم‌های پیچیده‌ای را خلق کند.

محیط ماینکرافت روی کاغذ بی‌نهایت بوده و هیچ انتهایی ندارد. این موضوع را باید به پای سیستم موجود در بازی نوشت که با پیشروی پروتاگونیست در محیط به صورت همزمان بخش‌های جدیدی را به نقشه اضافه می‌کند. این بخش‌های جدید اتفاقی ساخته شده و هیچ الگویی درشان وجود ندارد. با این حال، محدودیت‌هایی در حرکت عمودی وجود دارد. به بیان دقیق‌تر، کاربر نمی‌تواند بیش از ۳۰ میلیون مکعب دورتر از مرکز نقشه برود. پس از اینکه کاربر به این نقطه رسید، می‌تواند جلوتر را ببیند اما قادر به قدم گذاشتن در آن نیست. از دیگر نقاط شاخص پیرامون محیط Minecraft می‌توان به تنوع موجود در زیست بوم‌ها اشاره کرد. زیست بوم‌ها شامل صحرا، مناطق پوشیده از برف و جنگلی می‌شود.

ناهمواری‌های موجود در نقشه بازی شامل دشت، کوه، جنگل و غار می‌شود. سیستم آب و هوای پویا هم در نظر گرفته شده که چرخش روز و شب را به ارمغان می‌آورد. هر ۲۴ ساعت در دنیای بازی تنها ۲۰ دقیقه در دنیای واقعی به طول می‌انجامد. وقتی کاربر می‌خواهد به تجربه Minecraft بپردازد، باید یکی از پنج مد و یکی از چهار درجه سختی را انتخاب کند. هر چه میزان درجه سختی بالاتر باشد، میزان صدمه‌ای که توسط دشمنان وارد می‌شود رقم بیشتری است. البته تفاوت درجه سختی‌ها به همین مورد خلاصه نمی‌شود. در صورتی که یک کاربر درجه سختی Hard را انتخاب کرده و بدون توجه به نوار گرسنگی به تجربه بپردازد، کاراکتر اصلی نهایتا جان خود را از دست می‌دهد. در ضمن، امکان تغییر درجه سختی پس از شروع بازی وجود دارد اما امکان تغییر مد نیست. هر چند می‌توان آن را به روش‌های غیررسمی انجام داد.

وقتی کاربر می‌خواهد بازی را برای اولین بار تجربه کند، یکی از دو اسکین استیو یا الکس به صورت تصادفی به آن داده می‌شود اما امکان تغییر ظاهر به واسطه اسکین‌های شخصی‌سازی شده فراهم است. کاربر حین تجربه ماینکرافت با کاراکترهای غیرقابل‌کنترل (NPC) مختلفی روبرو می‌شود که برای مثال می‌توان به حیوانات، ساکنان روستاها یا موجودات متخاصم اشاره کرد. کاراکترهای غیرقابل‌کنترل منفعل شامل گاوها، خوک‌ها و مرغ‌ها شده که می‌توان آن‌ها را برای تغذیه یا به دست آوردن منابع شکار کرد. گاوها، خوک‌ها و مرغ‌های جدید با آغاز روز جدید در اقصی نقاط نقشه ظاهر می‌شوند. شب‌ها به موجودات متخاصم مانند زامبی‌ها، عنکبوت‌‎ها و اسکلت‌ها تعلق دارد که فعالیت خود را در این بازه زمانی انجام می‌دهند. موجودات متخاصم اگر بدون پوشش مقابل روشنایی خورشید قرار بگیرند می‌سوزند.

موجودات متخاصم موجود در Minecraft به همین موارد خلاصه نمی‌شود. کریپرها موجوداتی شبیه به گیاه هستند که خود را به هدف نزدیک کرده و سپس منفجر می‌شوند. کریپرها نخستین بار در آگوست ۲۰۰۹ به بازی اضافه شده و طی سال‌های اخیر به یکی از اصلی‌ترین نمادهای بازی تبدیل شده‌اند. اندرمن هم در بازی وجود دارد که می‌تواند مکعب‌ها را برداشته و جابجا کند. او همچنین از قابلیت تلپورت برخوردار است. در ضمن، موجودات متخاصم انواع مختلفی دارند؛ برای مثال می‌توان به زامبی دریایی اشاره کرد.

ماینکرافت غیر از جهان اصلی که با نام اورورلد (Overworld) شناخته می‌شود، دو جهان موازی به نام‌های ندر (The Nether) و اند (The End) دارد. ندر به جهنم شباهت داشته و کاربر می‌تواند با استفاده از پورتال به آن دسترسی پیدا کند.  البته سفر به جهان موازی نیازمند مقدار زیادی منابع مختلف است. کاربر پس از ورود به ندر می‌تواند از معکب‌ها برای ساخت یک باس استفاده کند. اند، یک سرزمین بایر و تقریبا بدون پوشش گیاهی بوده که از جزایر متعددی تشکیل شده است. کاربر پس از سفر به اند با یک اژدها به نام اندر دراگون مواجه می‌شود که در واقع یک باس است. پس از کشتن اژدها، پورتال بازگشت ظاهر می‌شود. در صورت ورود، تیتراژ پایانی پخش شده و سپس کاربر به نقطه‌ای که از آن وارد پورتال شد تا به اند بیاید بازگشته و می‌تواند به بازی خود ادامه دهد.

انواع مدهای ماینکرافت

بازی ماینکرافت دارای مدهای مختلفی است که کاربر بسته به سلیقه خود می‌تواند به تجربه‌شان بنشیند.

مد Survival

کاربر در مد Survival باید به جستجو در محیط پرداخته و منابع مختلف مانند چوب و سنگ را برای ساختن آیتم‌های مختلف بیابد. او همچنین باید یک سرپناه برای خود بسازد تا شب‌ها مشکلی برایش پیش نیاید. همان‌طور که پیش از این اشاره شد، موجودات متخاصم شب‌ها فعال می‌شوند. در نتیجه، احتمال حمله‌شان به محل سکونت شخصیت اصلی وجود دارد. کاربر در این مد یک نوار سلامتی دارد که با دریافت صدمه از سوی موجودات متخاصم یا به واسطه سقوط از ارتفاع، حضور در زیر آب برای مدت طولانی، قدم گذاشتن در مواد مذاب، کمبود اکسیژن، گرسنگی و دیگر اتفاقات مشابه کاهش می‌یابد. علاوه بر این، نوار گرسنگی وجود دارد. در صورتی که نوار گرسنگی به انتها برسد، مکانیک بازیابی خودکار سلامتی غیرفعال می‌شود. در نتیجه، بهتر است کاربر هر چند وقت یکبار غذا بخورد.

امکان ساخت انواع مختلف آیتم‌ها در Minecraft وجود دارد که برای مثال می‌توان به زره‌ها (به منظور کاهش صدمه دریافتی از سوی دشمنان)، سلاح‌ها (شمشیر، تبر و دیگر ابزار مشابه برای نابود کردن دشمنان) و ابزارهای خاص اشاره کرد. ابزارهای خاص باعث می‌شوند مدت زمان مورد نیاز برای تخریب نوع خاصی از مکعب‌ها کاهش یابد. کاربر همچنین می‌تواند کوره ساخته و از آن برای پختن غذاهای خود بهره ببرد، سنگ‌های معدن را فرآوری کند و نوع منابع را تغییر دهد. علاوه بر این، قابلیت داد و ستد منابع یا زمرد با ساکنان روستاها فراهم شده است.

سیستم Inventory یا لیست اموال هم در بازی تعبیه شده است. در نتیجه، کاربر می‌تواند تعداد مشخصی آیتم را حمل کند. به محض اینکه کاربر کشته شود، تمامی آیتم‌ها روی زمین می‌افتند، مگر اینکه کاربر تنظیمات Minecraft را تغییر داده باشد تا چنین اتفاقی رخ ندهد. پس از مرگ، کاربر در نقطه‌ای مشخص ریسپاون شده و می‌تواند خود را به محل رسانده و تمامی آیتم‌ها را بردارد. کاربر پس از مرگ فقط ۵ دقیقه وقت دارد تا بازگردد، در غیر این صورت تمامی آیتم‌ها ناپدید می‌شوند. در ضمن، انجام اقدامات مختلف مانند کشتن موجودات متخاصم، استخراج منابع در معدن، فرآوری سنگ‌های معدن یا پرورش حیوانات امتیاز به کاربر می‌دهد که به واسطه آن‌ها می‌توان ابزار، سلاح‌ها و زره‌ها قدرتمندتر و کاربردی‌تر را ساخت.

مد Hardcore

Hardcore در واقع همان مد Survival است با این تفاوت که تنظیمات به گونه‌ای انتخاب شده‌اند که سخت‌ترین و چالش‌برانگیزترین تجربه ممکن برای کاربر به ارمغان بیاید. در ضمن، در مد Hardcore حالت Permadeath وجود دارد. به بیان دیگر، در صورتی که کاربر بمیرد، خبری از ریسپاون و ادامه بازی نخواهد بود. در چنین شرایطی، کاربر دو انتخاب در پیش روی خود دارد: استفاده از حالت تماشاگر و گشت و گذار در محیط یا حذف بازی از روی رایانه شخصی.

مد Creative

در مد Creative، کاربر به واسطه Inventory به تمامی منابع موجود در بازی دسترسی داشته و می‌تواند به راحتی آن‌ها را مدیریت کند. در این مد، قابلیت پرواز بدون محدویت هم وجود داشته و پروتاگونیست به خاطر گرسنگی هیچ گونه صدمه‌ای دریافت نمی‌کند. هدف از ساخت و عرضه چنین مدی این بود که کاربران بتوانند بدون هیچ گونه مزاحمتی به ساخت و ساز چیزی بپردازند که علاقه دارند.

مد Adventure

مد Adventure به ماینکرافت اضافه شد تا کاربران به واسطه آن بتوانند در نقشه‌هایی که دیگران ساخته‌اند به تجربه بازی بنشینند. گیم‌پلی به مد Survival شباهت دارد اما سازنده نقشه می‌تواند هر گونه محدودیتی که می‌خواهد را روی بازی اعمال کند.

مد Spectator

مد Spectator به کاربر اجازه می‌دهد به صورت آزادانه در نقشه پرواز کرده و بدون اینکه با بازی تعاملی داشته باشد، به تماشای هر چیزی که می‌خواهد بپردازد. کاربر در این مد Inventory نداشته اما می‌تواند بازی را از نقطه نظر یک کاربر دیگر یا کاراکتری غیرقابل‌کنترل ببیند.

بخش چندنفره Minecraft

بخش چندنفره Minecraft به کاربران اجازه می‌دهد در یک جهان حضور داشته و با یکدیگر تعامل داشته باشند. این اتفاق به واسطه شبکه محلی (Lan)، تقسیم صفحه یا سرور امکانپذیر است. کاربران می‌توانند سرورهای اختصاصی خود را راه‌اندازی کنند یا به سرور فرد دیگری بپیوندند.

مدیریت سرورهای ماینکرافت بر عهده اپراتورها قرار دارد که می‌توانند تنظیمات را تغییر دهند؛ برای مثال، آن‌ها قادر هستند محدودیت‌هایی روی نام‌های کاربری انتخابی یا آی‌پی‌هایی که وارد سرور می‌شوند اعمال کنند. دیگر تنظیماتی که توسط اپراتورها تغییر می‌یابد، امکان درگیری کاربرهای یک سرور است.

بخش چندنفره نخستین بار در مه سال ۲۰۰۹ میلادی به بازی آمد. قدیمی‌ترین سرور، Freedonia نام دارد که در آگوست ۲۰۱۰ ساخته شده است. بزرگترین و محبوب‌ترین سرور هم با نام Hypixel شناخته می‌شود که تا به این لحظه بیش از ۱۴ میلیون کاربر منحصر به فرد واردش شده‌اند.

Minecraft Realms

موجانگ در سال ۲۰۱۳ میلادی از یک سرویس میزبانی سرور به نام Minecraft Realms رونمایی کرد که به کاربر اجازه می‌دهد مدیریت یک سرور را در اختیار بگیرد، بدون اینکه نیاز به راه‌اندازی‌اش باشد. برخلاف سرورهای عادی، سرورهایی که به واسطه این سرویس مدیریت می‌شوند محدودیت‌هایی دارند. به طوردقیق‌تر، تنها افراد دعوت شده اجازه ورود دارند.

دارندگان Minecraft: Java Edition که سرور اختصاصی خود را مدیریت می‌کنند، قادر هستند ۲۰ کاربر را به سرور خود دعوت کنند. از این تعداد تنها ۱۰ نفر می‌توانند به صورت همزمان در سرور حاضر شوند. همچنین Minecraft Realms از محتواهایی که توسط علاقه‌مندان ساخته شده‌اند پشتیبانی می‌کنند. در ضمن، در رویداد E3 2016 اعلام شد کراس‌پلی به این سرویس میزبانی سرور خواهد آمد. در حال حاضر کاربران ویندوز 10، ایکس‌باکس وان، نینتندو سوییچ و سیستم عامل‌های اندروید و iOS قادر به بهره بردن از قابلیت مزبور هستند.

شخصی‌سازی

Modding Mommunity، به یک جامعه متشکل از طرفداران، کاربران و برنامه‌نویس‌های ثرد پارتی گفته می‌شود که با استفاده از واسط‌های برنامه‌نویسی کاربردی انواع مختلف محتواهای دانلودی را ساخته و برای ماینکرافت عرضه کرده‌اند. این محتواها شامل تغییرات، بافت‌های جدید و نقشه‌های غیررسمی می‌شود.

تغییراتی که کاربران در کدهای Minecraft صورت می‌گیرند تحت عنوان مد شناخته شده و شامل موارد متفاوتی از جمله مکعب‌ها، آیتم‌ها و موجودات متخاصم جدید می‌شود. کاربران هم می‌توانند نقشه‌های مد نظر خود را ساخته و قوانین، چالش‌ها، معماها و ماموریت‌های مد نظر را به آن‌ها اضافه کنند. کاربران همچنین می‌توانند نقشه‌های خود را با دیگران به اشتراک بگذارند.

با نسخه‌های غیررسمی و اسپین‌آف‌های ماینکرافت آشنا شوید

از آن‌جایی که ماینکرافت موفق‌ترین محصول ویدیو گیم از لحاظ تجاری به شمار می‌رود، طبیعی است که سازندگان تلاش کرده باشند با ساخت محصولات مرتبط به درآمد بیشتری دست یابند. به این مورد باید نسخه‌های غیررسمی را اضافه کرد که توسط برنامه‌نویسان مختلف توسعه یافته‌اند.

Minecraft: Story Mode

Minecraft: Story Mode، یک بازی کلیک و اشاره و ماجراجویی بوده و توسط تل‌تیل گیمز ساخته شد. پنج اپیزود ابتدایی بین اکتبر ۲۰۱۵ و مارس ۲۰۱۶ منتشر شدند و سه اپیزود اضافی هم تحت عنوان بسته‌های الحاقی اواسط ۲۰۱۶ در دسترس قرار گرفتند. اگرچه تل‌تیل وظیفه توسعه را به دوش کشید اما موجانگ در ساخت محصول مشارکت داشت.

چهار اپیزود ابتدایی Minecraft: Story Mode روی یک شخصیت قابل‌شخصی‌سازی به نام جسی تمرکز دارد که همراه دوستان خود یک ماجراجویی خطرناک آغاز می‌کنند تا جلوی ویدر را بگیرند؛ موجودی متخاصم که هر چیزی سر راهش قرار داشته باشد را نابود می‌کند. آن‌ها به خواسته خود رسیده و ویدر را نابود کرده و اعضای جدید محفل سنگ (The Order of the Stone) نام می‌گیرند.

فصل دوم ۵ الی ۷ سال پس از اتفاقات فصل اول روایت می‌شود. جسی به همراه چهره‌های قدیمی و جدید باید مقابل ادمین قرار بگیرند؛ قدرتی بینهایت که ظاهرا تمام جهان هستی را ساخته است. در ضمن، گیم‌پلی Minecraft: Story Mode شامل جمع‌آوری آیتم‌های مد نظر، حل کردن معماها و صحبت با کاراکترهای غیرقابل‌کنترل به منظور دریافت اطلاعات پیرامون وضعیت موجود می‌شود. تصمیماتی که کاربر اتخاذ می‌کند نه تنها روی فصل جاری، بلکه روی فصل‌های بعدی هم تاثیر می‌گذارد. به این موارد، باید مبارزه با دشمنان و المان‌های مرتبط با ساخت و ساز را هم اضافه کرد.

Minecraft Classic

Minecraft Classic، در واقع ریمیک نسخه کلاسیک بازی است که نخستین بار در سال ۲۰۰۹ میلادی منتشر شد. البته ماینکرافت کلاسیک تنها از طریق مرورگرها قابل‌تجربه است.

نکته جالب اینجا است که Minecraft Classic تمامی باگ‌هایی که نسخه اصلی داشت را شامل می‌شود. از دیگر ویژگی‌های شاخص می‌توان به پشتیبانی از حالت چندنفره با حضور حداکثر ۱۰ کاربر اشاره کرد.

Minecraft Earth

در پی موفقیت‌های Pokémon Go، استودیوها و شرکت‌های متعددی سعی کردند با ساخت یک بازی واقعیت افزوده مقیاس کوچکی از آن موفقیت‌ها را تکرار کنند. ایکس‌باکس و موجانگ از این قاعده مستثنا نبوده و حاصل تلاش‌هایشان تحت عنوان Minecraft Earth در اکتبر سال ۲۰۱۹ میلادی برای دارندگان تلفن‌های همراه اندروید و iOS در دسترس قرار گرفت.

گیم‌پلی Minecraft Earth به ماینکرافت شباهت داشته و اساسش بر پایه جمع‌آوری منابع، ساخت و ساز لوازم، گشت و گذار و ایجاد سازه‌های مد نظر طراحی شده است. کاربران با همکاری یکدیگر در حالت Build می‌توانند سازه‌های عظیم ساخته و سپس در حالت Play به جستجو در آن بپردازند. از دیگر ویژگی‌های شاخص بازی می‌توان حضور کاراکترهای غیرقابل‌کنترل و همچنین وجود دو واحد پولی برای خرید آیتم‌ها و لوازم مد نظر را نام برد.

نسخه واقعیت افزوده ماینکرافت به محض انتشار مورد استقبال قرار گرفت و «بلند پروازانه» توصیف شد. این عنوان همچنین نامزدی جایزه «بهترین بازی واقعیت مجازی یا افزوده» از مراسم Game Critics Awards را دریافت کرد.

Minecraft Dungeons

Minecraft Dungeons، یک بازی نقش‌آفرینی است که توسط موجانگ توسعه یافت. اتفاقات در Overworld جریان داشته و شامل بسیاری از المان‌های مشهور ماینکرافت مانند مکعب‌ها می‌شود. داستان با نمایش فردی به نام آرچی آغاز می‌شود که توسط مردمش رانده شد. او سعی کرد در دیگر روستاها زندگی کند اما ساکنانشان چنین اجازه‌ای به او نمی‌دادند. آرچی طی اتفاقاتی یک شی قدرتمند به نام Orb of Dominance را پیدا کرد و به واسطه آن به قدرت‌های جادویی دست یافت. او همچنین تحت تاثیر شی به فردی ظالم تبدیل شد. آرچی سپس با کمک ارتشی که در اختیار داشت، انتقامش را از افرادی گرفت که رفتار نامناسبی داشتند.

کاربر نقش یکی از شخصیت‌هایی را بر عهده می‌گیرد که ماموریت دارند آرچی را یافته و متوقف کنند. آن‌ها برای دستیابی به چنین هدفی مجبور می‌شوند وارد قلعه آنتاگونیست شوند که به یک هزارتوی مخوف شباهت دارد. ماینکرافت دانجز برخلاف بازی اصلی شامل یک محیط جهان-باز و سیستم ساخت و ساز نمی‌شود. محصول موجانگ همچنین از دوربینی ایزومتریک بهره برده و به عناوین هک اند اسلش شبیه است. گیم‌پلی تنها در مبارزه خلاصه نشده و یافتن گنجینه، حل معماها و عبور از تله‌ها را هم در بر می‌گیرد.

Minecraft Dungeons بازخوردهای متوسطی را دریافت کرد. عده‌ای از کارشناسان جلوه‌های بصری و موسیقی‌اش را سرگرم‌کننده و جذاب دانستند اما عده‌ای دیگر به انتقاد از داستان کوتاه و عدم عمق داشتن گیم‌پلی پرداختند.

از آن جایی که بازی MineCraft یکی از محبوب‌ترین آثار به شمار می‌رود و به نقل برخی از منابع پرفروش‌ترین بازی تاریخ به حساب می‌آید، بسیاری از کاربران آن اقدام به ساخت نسخه‌های غیر رسمی کرده‌اند که در ادامه‌ی این مطلب به معرفی برخی از مهم‌ترین آن‌ها، می‌پردازیم.

ماینکرافت ترسناک

واقعیت این است که چیزی تحت عنوان ماینکرافت ترسناک وجود خارجی نداشته و این اسم برای برخی از نقشه‌های غیررسمی‌ای به کار برده می‌شود که توسط کاربران ساخته شده‌اند. برای مثال، می‌توان به Glaskin Cave اشاره کرد که یک نقشه ترسناک به شمار می‌رود.

کاربر در نقشه Glaskin Cave در نقش یک کارآگاه ظاهر شده و باید به جستجو در یک غار بپردازد تا بتواند سرنخی از گمشدگان بیابد؛ گمشدگانی که هیچ نشانه‌ای از سرنوشتشان وجود ندارد. ترکیب جامپ اسکر و صداهای ترسناک باعث شده تا Glaskin Cave تجربه‌ای عالی برای علاقه‌مندان باشد.  

نقشه غیررسمی دیگری که تجربه‌ای ترسناک ارائه می‌دهد، Hello Neighbor نام دارد. همان‌طور که از نامش می‌توان حدس زد، این نقشه بر اساس مجموعه بازی‌های Hello Neighbor طراحی شده و در آن کاربر باید وارد خانه همسایه خود شده و از رازهای وی پرده بردارد. البته ورود به خانه به هیچ وجه ساده نیست.

ماینکرافت فارسی

از آنجایی که جمهوری اسلامی تحریم است، هیچ شرکت یا استودیویی تمایل ندارد زبان فارسی را به بازی ویدیویی خود اضافه کند. این موضوع برای ماینکرافت هم صدق می‌کند. با این حال، گروهی از کاربران ایرانی به طریقی توانسته‌اند زبان شیرین فارسی را به بازی مزبور اضافه کنند. به دلیل موضوع کپی رایت، قادر به قرار دادن فایل مورد نیاز برای فارسی سازی نیستیم اما می‌توانید آن را با جستجویی ساده در گوگل پیدا کرده و استفاده کنید.

ماینکرافت هک شده

یکی از دلایل محبوبیت Minecraft در میان گیمرهای سراسر جهان، شبیه‌سازی تلاش برای بقا است. در نتیجه، ممکن است برخی از کاربران حین تجربه بازی با چالش‌هایی مواجه شوند که برایشان مناشب نباشد.

برنامه‌نویس‌های مختلف که به خوبی از چالش‌های موجود در ماینکرافت آگاهی داشته‌اند، نسخه‌های غیررسمی آن را تحت عنوان ماینکرافت هک شده یا ماینکرافت مود شده به بازار عرضه کرده‌اند. این نسخه‌ها ویژگی‌های شاخصی دارند که برای مثال می‌توان به دسترسی به تمامی پوسته‌ها، دسترسی به تمامی تکسچرها، نفس بی‌نهایت و افزایش ظرفیت کوله‌پشتی به بالاترین حد ممکن اشاره کرد. نسخه‌های مزبور به راحتی از طریق سایت‌های دانلود قابل‌دریافت هستند.

بازخوردهای بازی ماینکرفت

ماینکرافت به خاطر آزادی عملی که در اختیار کاربر قرار می‌دهد با تحسین منتقدان روبرو شد. آن‌ها همچنین از سیستم ساخت و ساز تمجدید کردند که به کاربران اجازه می‌دهد آیتم‌های متنوعی را بسازند. در این میان، نباید از گرافیک فنی و هنری خاص بازی غافل شد که مطابق انتظار، مورد توجه کارشناسان هم قرار گرفت. منتقد وب سایت IGN در مطلب خود گرافیک محصول موجانگ را «به یاد ماندنی» توصیف کرد.

Minecraft اوایل سال ۲۰۱۱ میلادی وارد فاز بتا شد. با گذشت حدودا یک ماه از این اتفاق توانست به فروش یک میلیون نسخه‌ای دست یابد. نکته جالب ماجرا اینجا است که بازی در آن زمان هیچ ناشری نداشت. در نتیجه، خبری از تبلیغ در دنیای واقعی یا فضای مجازی نبود و تنها چیزی که باعث شد محصول موجانگ چنین موفقیتی را رقم بزند، تبلیغات دهان به دهان بود. در ضمن، این رقم قبل از عرضه رسمی بازی در نوامبر سال ۲۰۱۱ به چهار میلیون نسخه افزایش یافت.

ماینکرافت در اکتبر ۲۰۱۴ رکورد ۱۷ میلیون نسخه‌ای را روی رایانه‌های شخصی به ثبت رساند و به پرفروش‌ترین بازی این پلتفرم در طول تاریخ تبدیل شد. مجموع فروش بازی روی تمامی پلتفرم‌ها هم بیش از ۶۰ میلیون نسخه بود. موفقیت‌ها در اینجا متوقف ‌نشد. روند رو به رشد ادامه یافت و  بازی در مه سال ۲۰۱۹ به رکورد ۱۸۰ میلیون نسخه دست یافت تا پرفروش‌ترین بازی تاریهخ صنعت ویدیو گیم لقب بگیرد. بد نیست بدایند نسخه رایگان Minecraft که برای کاربران چینی منتشر شده بیش از ۳۰۰ میلیون کاربر داشت.

ماینکرافت در حال حاضر بیش از ۲۰۰ میلیون نسخه فروش داشته است. Grand Theft Auto V که در جایگاه دوم ایستاده تا به این لحظه فروشی ۱۴۰ میلیون نسخه‌ای را به ثبت رسانده است. اگرچه پشتیبانی از جدیدترین GTA ادامه دارد، به نظر نمی‌رسد این بازی بتواند رکورد را شکسته و رتبه یک را از آن خود کند.

تاثیرات فرهنگی

رسانه The Guardian در یکی از مطالب خود به Minecraft پرداخت و آن را «بهترین بازی ویدیویی» دو دهه ابتدایی قرن بیست و یک خواند. با گذشت مدتی از انتشار مطلب، Polygan مطلب مشابهی کار کرد و آن را «مهم‌ترین بازی دهه» لقب داد. Forbes هم محصول موجانگ را در لیست مهم‌ترین بازی‌های دهه ۲۰۱۰ گذاشت. در ضمن، این بازی در ژوئن ۲۰۲۰ به بخش ویدیو گیم تالار مشاهیر اضافه شد.

مارکوس پیرسون برای عرضه و فروش ماینکرافت از مدل «دسترسی زودهنگام» (Early Access) استفاده کرد. در این مدل، گیمر می‌تواند یک بازی را در فازهای مختلف قبل از انتشار مانند آلفا یا بتا خریداری و تجربه کند. توسعه‌دهنده هم از مبلغ دریافتی برای ادامه ساخت بازی بهره می‌برد. افرادی که برای دسترسی زودهنگام بازی هزینه پرداخت می‌کنند، معمولا به رفع مشکلات بازی کمک کرده و برای بهبود بخش‌های مختلف پیشنهاداتی را ارائه می‌دهند. پیرسون به بهترین نحوه ممکن از این مدل فروش استفاده کرد و به موفقیت‌های بزرگی دست یافت. این اتفاق باعث شد طی سال‌های اخیر استودیوهای مستقل بیشتری از مدل دسترسی زودهنگام برای فروش بازی‌های ویدیویی خود استفاده کنند.

شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های مختلف از جمله یوتیوب، فیسبوک و فروم رددیت نقش بسزایی در افزایش شهرت Minecraft داشتند. به طوری که در یک برهه‌های زمانی تعداد قابل‌توجهی از پست‌ها و محتواها به این بازی اختصاص داشتند. طبق بررسی‌ای که توسط یکی از بخش‌های دانشگاه پنسیلوانیا صورت گرفت، یک سوم کاربران از طریق ویدیوهایی که در سطح اینترنت منتشر شده بودند با این بازی آشنا شده‌اند. The Yogscast، یک شرکت رسانه‌ای بریتانیایی است که در زمینه تولید محتوای ویدیویی فعالیت دارد. این شرکت تمرکز ویژه‌ای روی ماینکرافت داشته و ویدیوهایش هم معمولا بازدیدهای میلیاردی دارند.

تعداد قابل‌توجهی از بازی‌های مشهور از جمله Torchlight II ،Borderlands 2، Super Meat Boy ،The Elder Scrolls V: Skyrim ،The Binding of Isaac و Super Smash Bros. Ultimate شامل محتویات مرتبطی با ماینکرافت می‌شوند. این موضوع برای سریال‌های Rick and Morty ،South Park و The Simpsons هم صادق است. علاوه بر این، ویدیویی از بازی در موزیک ویدیو G.U.Y اثر لیدی گاگا به نمایش درمی‌آید.

شاید برایتان عجیب باشد اما از Minecraft برای مقاصد آموزشی هم استفاده می‌شود. یک سازمان آموزشی به نام MinecraftEdu در سال ۲۰۱۱ میلاد تاسیس شد تا استفاده از این بازی در مدارس را گسترش دهد. نسخه آموزشی شامل ویژگی‌های مختلفی از جمله تهیه اسکرین شات‌های منظم می‌شود تا معلم بتواند با مقایسه آن‌ها درک کلی‌ای نسبت به روند پیشرفت دانش آموزش داشته باشد. برای درک بهتر چگونگی عملکرد بازی می‌توان به مثال ‌ها مراجعه کرد. یکی از معلم‌ها جهانی را داخل بازی ساخت که شامل سازه‌های تاریخی شده و دانش آموزان می‌توانند با گشت و گذار در آن درباره‌شان چیزهای زیادی یاد بگیرند. یا معلمی دیگر، سلول حیوانات را در مقیاس بزرگ بازسازی کرد.

بیمارستان کودکان Great Ormond Street Hospital با استفاده از ماینکرافت نسخه‌ای از ساختمان را بازسازی کرد تا کودکان بتوانند قبل از ورود به بیمارستان به گردش در آن پرداخته تا مسیرها، اتاق و راه پله‌ها را یاد بگیرند.

کلون‌های Minecraft

پس از عرضه ماینکرافت، تعدادی از استودیوها سعی کردند با توسعه و انتشار محصول مشابهی موفقیت‌های آن را تکرار کنند که برای مثال می‌توان Ace of Spades ،CastleMiner و FortressCraft را نام برد. مطابق انتظار، هیچ کدام نتوانستند به شهرت محصول موجانگ برسند.

پس از اینکه مایکروسافت موفق شد موجانگ را خریداری کند، تعدادی از توسعه‌دهندگان سعی کردند محصول مشابهی با Minecraft را برای کنسول‌های نینتندو بسازند؛ زیرا تنها پلتفرم‌های اصلی‌ای بودند که این بازی را دریافت نکرده بودند. Cube Life: Island Survival و Battleminer با هدف پر کردن جای خالی این بازی مشهور ساخته شدند.

اقتباس سینمایی و سریالی از ماینکرافت

مستند Minecraft: The Story of Mojang در دسامبر سال ۲۰۱۲ میلادی منتشر شد و نحوه تاسیس موجانگ و روند توسعه ماینکرافت را شرح می‌دهد. دو سال بعد از این اتفاق، تعدادی از طرفداران سعی کردند اقتباس سینمایی این محصول را ساخته و در همین راستا، جزئیات پروژه را در کیک استارتر به اشتراک گذاشتند تا علاقه‌مندان کمک‌های مالی خود را ارسال کنند. این پروژه راه به جایی نبرد؛ زیرا مارکوس پیرسون از اهدای امتیاز ساخت خودداری کرد.

موجانگ در سال ۲۰۱۲ میلادی از تعدادی از تهیه‌کنندگان هالیوود پیشنهادهایی برای ساخت اقتباس‌های سریالی Minecraft دریافت کرد اما هیچ کدامشان را نپذیرفت. استودیوی سوئدی اعلام کرد تنها در صورتی با ساخت اقتباس موافقت می‌کند که تهیه‌کننده ایده مناسبی برای ارائه داشته باشد.

مارکوس پیرسون در فوریه ۲۰۱۴ میلادی اعلام کرد موجانگ مشغول مذاکره با وارنر است تا فیلم سینمایی Minecraft را بسازد. این فیلم نهایتا چراغ سبز را دریافت کرد و برای اکران در مه سال ۲۰۱۹ برنامه‌ریزی شد. وظیفه کارگردانی هم روی دوش‌های شاون لوی (Night at the Museum و Free Guy) قرار گرفت. در آگوست سال ۲۰۱۸ تعدادی از دست‌اندرکاران پروژه را ترک کردند. این اتفاق باعث شد اکران با تاخیر مواجه شود. در همین حین، مدیرعامل وارنر تغییر کرد. فرد جدید چشم‌انداز متفاوتی برای پروژه داشت.

پیتر سالت در ژانویه سال ۲۰۱۹ میلادی به عنوان فیلمنامه‌نویس و کارگردان انتخاب شد. در پرونده هنری او هیچ اثر شاخصی دیده نمی‌شود. فیلم Minecraft قرار بود در مارس ۲۰۲۲ روی پرده نقره‌ای بیاید اما همه‌گیری ویروس کرونا باعث تغییر در برنامه‌ریزی‌ها شد. این فیلم سینمایی در حال حاضر تاریخ اکرانی ندارد.

محصولات تبلیغاتی

موجانگ با همکاری فروشگاه Jinx محصولات تبلیغاتی ماینکرافت مانند انواع مختلف لباس و اسباب بازی‌ها را می‌فروشد. درآمد حاصل از فروش محصولات تا مه سال ۲۰۱۲ بیش از یک میلیون دلار بوده است. طبق آمارها، تی شرت و جوراب محبوب‌ترین محصولات بوده‌اند.

ماینکان

ماینکان، یک رویداد سالانه است که نخستین بار در سال ۲۰۱۰ و تحت عنوان MinecraftCon برگزار شد. ماینکان به صورت حضوری برگزار می‌شد تا اینکه مسئولان برگزاری تصمیم گرفتند رویدادهای مربوط به سال‌های ۲۰۱۷، ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ را به صورت آنلاین برگزار کنند

ماینکان ۲۰۲۰ قرار بود به صورت حضوری باشد اما همه‌گیری ویروس کرونا باعث شد بار دیگر به صورت لایو استریم برگزار شود. در سال جاری میلادی خبری از رویداد نخواهد بود اما ماینکان سال آینده به صورت حضوری بازمی‌گردد.

Minecraft یک بازی سه بعدی است که از کاربر می‌خواهد باید به واسطه گشت و گذار در محیط‌های مختلف منابع و آیتم‌های مورد نیاز را بدست آورده تا بتواند از خود در برابر تهدیدها محافظت کند. هدف نهایی در بازی، بقا است.

بازی اصلی ماینکرفت داستانی ندارد. کاربر کنترل یک شخصیت را بر عهده گرفته و باید به گشت و گذار در محیط پرداخته، منابع مورد نیاز را جمع‌آوری کرده و آیتم‌های مختلف را بسازد. هدف از تمامی از این کارها دستیابی به بقا است.

ماینکرافت در ابتدا تنها برای رایانه‌های شخصی عرضه شده بود اما حالا روی تمامی پلتفرم‌ها در دسترس قرار دارد.

خیر، ماینکرفت طی سال‌های گذشته به یک فرنچایز رسانه‌ای تبدیل شده و محصولاتش را می‌توان در حوزه‌های مختلف دید؛ برای مثال، می‌توان بازی‌های ویدیویی Minecraft: Story Mode و Minecraft Dungeons را نام برد. به این موارد باید فیلم سینمایی آن را اضافه کرد که در دست ساخت قرار دارد.



مطالب مرتبط

دیگران نیز خوانده‌اند

نظرات

دیدگاه خود را اشتراک گذارید
اشتراک
به من اطلاع بده
guest

2 دیدگاه
جدیدترین
قدیمی‌ترین بیشترین رای
Inline Feedbacks
View all comments